Texnologiyasi

A ’zolar va ulaming tizimlari.
A ’zo gavdaning m a’lum shaklga kirgan, muayyan funksiya bajara- 
digan qismdir. H ar bir a ’zo turli to 'q im alar to 'p lam id an hosil bo 'ladi 
va har biri m a ’lum funksiyani bajaradi. A ’zolar yoshga va jinsga qarab 
h ar xil b o ia d i. Tuzilishi va shakli har xil, lekin m a’lum bir funk­
siyani bajarish uchun birlashgan a ’zolar b iro r xil a ’zolar tizim ini 
tashkil etadi. M asalan, harakat a ’zolari tizim i (suyaklar, b o 'g'im lar, 
m uskullar) tayanch va harakat a ’zosidir. Ovqat hazm qilish, nafas 
olish va qon aylanish a ’zolari tizim lari o 'zaro b o g'lan g an b o ‘lib, 
org an izm da m o d d a lar alm ashinuvini ta ’m inlaydi, siydik ayirish 
a ’zolari tizim i m oddalar alm ashinuvidan hosil bo'lgan chiqindilarni 
tashqariga chiqarib yuboradi.
A ’zolam ing barcha tizimi bir-biri bilan o'zaro bog'lanib, bir bu- 
tu n organizm ni hosil qiladi.
Organizm tirik mavjudot bo'lib, doim tashqi muhit bilan bog'langan 
holda m oddalar almashinuvi natijasida bir butun hisoblanadi. Hayvon 
organizmi o 'zi yashayotgan tashqi m uhit ta ’sirida o'zgarib turadi.
191

---

Nazorat savollari.
1. Hayvonlar anatomiyasining qanday o ‘rganish usullari bor?
2. Hayvonlar anatomiyasining aham iyati nim alarda ko‘rinadi,?
3. H ayvonlam ing hujayra va to ‘qimalari haqida nim alam i bilasiz? 
Hujayra va to ‘qima nima?
4. Hayvon a ’zolari haqida gapirib bering.
53-§. Hayvonlar tanasining qismlarga ho‘linishi
Sut em izuvchi hayvonlar gavdasi bosh, b o ‘yin, k o ‘krak, bel, 
dum g‘aza va dum qismlardan iborat b o ‘ladi.
Bosh qismi miya va yuz qismlardan iborat. Miya b o ‘limida ensa, 
bosh-tepa, peshana, quloq, qovoq, chakka qismlari joylashgan. Yuz 
bo‘limida esa burun, ko‘z osti, burun kataklari, yuqori lab, pastki lab, 
iyak qismlari o ‘rin olgan.
Bo'yin - yuqori, pastki va o ‘rta qismlardan tashkil topgan b o ‘lib, 
uning pastki qismidan kekirdak, qizilo‘ngach va bo'yinturuq vena o'tadi.
Tana - yelka - k o ‘krak, bel-ko‘krak va dum g‘aza sag‘ri b o ‘limlariga 
bo'linadi.
1. Y elka-ko'krak bo'lim i oldingi oyoq, yag‘rin, ko'krak qafasi, 
uning h ar ikkala tom oni qovurg‘alardan iborat.
2. Bel - ko ‘krak bo'lim ida bel va qorin joylashgan.
3. D um g‘aza - sag‘ri b o iim id a esa, dum g‘aza va sag‘ri qismlari bor.
Oldingi oyoq o ‘z kamari va yelka suyagi bilan tananing ko‘krak
bo'lim iga q o ‘shiladi, bu bo‘limda ko'krak suyagi, yelka suyagi, tirsak 
suyagining b o ‘g‘im atrofi, bilak suyagining tirsak atrofi, bilaguzuk 
suyagi, kaft suyaklari, barm oq suyaklari qismlari bo'ladi.
Orqa oyoq tos kamari bilan dumg'aza suyagiga birikkan bo'lib, bir 
necha qismga, ya’ni son suyaklari, son-tizza bo'g'im i, boldir suyaklari, 
sakrash bo'g'im i, oyoq-kaft suyaklari va barmoq suyaklariga bo'linadi.