Texnologiyasi

Terming tuzilishi
Hayvonlar terisi turlicha: qoramol terisi qalin, q o ‘y va echkilar 
terisi yupqa bo'ladi.
U m urtqali hayvonlar terisi murakkab tuzilgan bo'lib, uch qat- 
lam dan: 1) ustki qatlam - epidermis; 2) asosiy qatlam; 3) teri osti 
qatlam idan iborat.
Epidermis - terming murakkab qatlamidir, tana ham da asosiy terini 
tashqi m uhitdan himoya qiladi. Epidermis qatlam i doim o nobud bo'lib,
195

---

yangilanib turadi, tez rivojlanishi bilan o'zidan shox m odda hosil qi- 
luvchi keratin ishlab chiqaradi.
Asosiy, ya’ni chin teri deyilishining sababi shuki, unda turli asab 
va qon tom irlari, limfa tom irlari juda k o 'p bo'ladi. Bunda ter bezlari, 
ju n xaltachasi, ju n ildizi, yog' bezlari bo'ladi. M e’yorida parvarish 
qilingan hayvonlaming ushbu teri qatlami qalin bo'ladi.
T eri osti qatlam i — asosiy terining ostida joylashgan, siyrak 
to'qim adan iborat. Hayvonlar yoz va kuz vaqtida terisi ostida juda ko'p 
yog' to'plab, qish oylarida sarf qiladi. U rg'ochi hayvonlam ing terisini 
ostida ko'proq yog' to'planadi, chunki bola tug'ib, uni o'stirishda yog' 
m uhim o 'rin egaliaydi. Terining harakati, cho'ziluvchanligi shu qat- 
lamning tuzilishiga bog'liq. Bo'yin terisi serharakat, suyakka yaqin 
joydagi teri kam harakat, chunki bu yerda teri osti qatlam i juda yupqa 
bo'ladi. Teri ostidagi yog'lar sovuqni ham issiqni ham ko'p o'tkazmaydi, 
m ana shu jihatdan fiziologik ahamiyati juda kattadir.
Teri hosilalari
Teri hosilalariga jun, teri, yog', ter bezlari, sut bezlari, tovon, 
barm oq uclii a ’zolari, tirnoq, tuyoq, shox kabilar kiradi.
Ju n — qattiq shoxsimon a ’zo bo'lib, epidermisning o'zgarishidan 
kelib chiqqan cho'ziluvchan va egiluvchan tolalardan tashkil topgan 
bo'ladi. Jun tanani tashqi m uhitdan bo'ladigan turli ta ’sirdan, ju m - 
ladan, sovuq, issiq va mexanik ta ’sirdan saqlaydi. Jun bo'lm agan hayvon 
(fil, karkidon, begemot)larning terisi juda qalin bo'ladi.
Ju n bir necha xilda joylashadi:
a) qoplovchi jun - otlar, qoramol va cho'chqalarda bo'lib, tanani 
qoplab oladi, mahsulot tayyorlashda foydalanilmaydi;
b) dag'al ju n — yo'g'on bo'ladi, tananing b a’zi qismlarida uchraydi. 
M asalan, boshdagi kokil, yol, dum , oyoqdagi uzun ju n lar kiradi.
v) m a h su lo t b eruv ch i ju n — in g ichka b o 'la d i, q o 'y , echki, 
tu yalam ing ju n id a n qayta ishlanib m ahsulot olinadi.
g) ta ’sim i sezuvchi ju n — juda siyrak bo'lib, og'iz, b um n va ko'z 
atrofida joylashadi. Bunday junlam ing ildizida ko'plab asab uchlari 
bo'ladi, kuchsiz ta ’simi ham sezadi.
Junning anatom ik tuzilishi quyidagicha: teridan tashqariga chiqib 
turgan qism i-jun o 'q i yoki poyasi, teri ichidagi qismi ju n ildizi va 
piyozchasi bo'ladi. Jun m a ’lum vaqtdan so'ng qarib, eskirib to'kiladi, 
buni tullash deyiladi.
196

---

Teri bezlariga yog‘, ter, sut bezlari kiradi. Yog‘ bezlari suyuqlik 
ishlab chiqaradi, bu suyuqlik teri yuzasiga chiqib, uni moylab turadi. 
Terini qurishdan, yorilishdan saqlaydi, elastik holga keltiradi.
Ter bezlari kalava shaklida bo‘ladi va yog‘ bezlaridan ancha chuqur 
joylashgan. Ushbu bezlar ter, tuzlar, oqsil moddalar ajratib chiqaradi. 
Terda oqsil borligi uchun u ko'piradi. Ter chiqqanda organizm har xil 
keraksiz m oddalardan tozalanadi, jun namlanadi, organizm soviydi.