Texnologiyasi

Chambar ichak. A ncha katta bo'ladi. Q oram olning cham bar ichagi 
6 m dan 9 m gacha yetadi. Bu yo‘g‘on ichak uch qism dan iborat.
1. Boshlanish qismi — yonbosh ichakdan boshlanib, o ‘ng buyrakning 
ostidan 12 barm oq ichak chegarasigacha boradi. Keyin shu yerdan 
buriladi-da, tos suyagiga yetib, so'ng yana oldinga burilib, spiralga 
o'xshab aylanib ketadi.
2. Spiralga o'xshab buralgan qismi katta qorinning o'ng tom onida 
ikki tom onga buriladi, ya’ni markazga 1,5 m arta aylanadi, keyin orqaga 
ya’ni markazdan qochuvchi teskari tomonga buralib oxirgi yo'lga o'tadi.
3. Oxirgi qism — tos bo'shlig'i tom on boradi, keyin oldinga, so'ngra 
orqa tom onga o'tib, to 'g 'ri ichakka qo'shilib ketadi.
Kavsh qaytaruvchi hayvonlaming chambar ichagi qorin bo'shlig'ining 
o 'n g to m o n id a joylashadi. M ayda kavsh qaytaruvchilar cham bar 
ichagining har qaysi aylanasi uch marta buraladi.
Ozuqalar y o 'g 'o n ichakda, yo'g'on ichak shirasidagi ferinentlar, 
ingichka ichakdan ozuqa bilan keltirilgan fermentlar va bakteriyalaming 
fermentlari ta ’sirida hazm bo'ladilar. Y o'g'on ichakning devoridagi 
qadoqsim on hujayralar uzluksiz ravishda shira ajratib turadi. Bu 
ishqoriy m uhitlidir, y o 'g 'o n ichakning oxirgi to 'g 'ri ichak qismining 
m uhiti kislotali bo'ladi.
Y o 'g 'o n ichakning oxirgi qismida suv ancha jadallik bilan so'riladi 
va oqibatda najas-tezak shakllanadi.
T o‘g ‘ri ichak. Ichaklarning eng kaltasi hisoblanadi, uchi orqa 
chiqam v teshigiga birlashadi. T o 'g 'ri ichak qismining ishlab chiqara- 
digan shiralarini m uhiti kislotali bo'ladi. Bunda suv jadallik bilan 
so'rilishi hisobiga go'ng - tezak shakllanishi bo'ladi.
Axlat (go ‘ng)ning shakllanishi va tarkibi
Yetilgan ozuqa otning m e’da va ichagini o'rtacha 6-12 soat davomi- 
da, y o 'g 'o n ichaklarini esa, uch k echa-kunduz davom ida, hazm
tizimining barcha qismlarini boshdan oyoq 94-100 soat davomida bosib 
o'tadi. Ozuqa moddalar cho'chqalaming hazm tizimini 24-36 soat, kavsh 
qaytaruvchilamikini esa 14-16 soatdan 14-20 kungacha bosib o'tadi.
206

---

Ozuqalar hazm tizimining boshdan-oyoq barcha qismlarida tegishlicha 
hazm b o ‘hb, tarkibidagi suv va boshqa hayotiy m uhim m oddalam ing 
so‘rilishi bilan, yo‘g ‘on ichakning oxirgi qismidagi m oddalar 15-20 
m arta quyuqlashadi, bu yerda, asosan, chiqindilar to'p lan ib , axlat 
(go‘ng) shakllanadi.
Chiqarilgan axlatning miqdori yeyilgan ozuqaning miqdoriga bog‘liq 
bo'lib, sigirlar bir kecha-kunduzda 40 kg gacha, qo'ylar 3 kg gacha, 
otlar pichan yeganda 16-17 kg, suli yeganda 9-10 kg atrofida axlat chiqaradi.
Hosil bo'layotgan axlat to ‘g‘ri ichakning oxirgi qismida tegishlicha 
yig‘ilgandan so‘ng belgili qonuniyat asosida tashqariga chiqariladi.