Texnologiyasi

42-jadval
B o‘g‘oz bolmagan moilarning bir kecha-kunduzlik oziq me’yori.
(100 kg tirik vazn hisobiga)
H ayvonlar
turi
O ziq birligi
(kg)
Hazm  
b o ‘ladigan 
protein (g)
Kalsiy
(g)
Fosfor
(g)
K arotin
(g)
Sigirlar
1,0
70
5
2,7
20
C ho‘chqalar
1,3
100
10
7,0
20
Q o ‘y va 
echldlar
1,5
110
5
5,0
16
Biyalar
1,1
75
5
5,0
16
213

---

di. Ratsion tarkibining xilma-xilligi xo‘jalikning, ferm erning yetish- 
tiriladigan yem -xashak xШariga va ularning m iqdoriga bog‘liq b o ‘ladi. 
Mollarga beriladigan yem-xashak turlari oziq birligi (ya’ni 1 kg sulining 
hayvon organizm iga beradigan q u w ati) asosida belgilanadi. Bunga 
to ‘yimlilik ham deyiladi. B o‘g ‘oz bo'lm agan m ollam ing oziq m od- 
dalarga b o 'lg a n m in im al talab i asosida oziq m e 'y o ri ja d v ald a 
ko‘rsatilganidek bo'lishi m um kin.
Shunday qilib, mollarga beriladigan yem -xashak ularning o'sishi, 
rivojlanishi, urchishi va ko'payishini ham da mahsuldorligini tobora 
oshirishga qaratilgan bo'lishi kerak.
Nazorat savollari
1. Hayvonlaming qanday fiziologik holatlariga qarab oziqlantiriladi?
2. Oziq m e’yori deb nimaga aytiladi?
3. M ollam i oziqlantirishdan qanday maqsadlar ko'zda tutiladi?
4. Sigirlarni oziqlantirish uchun qaysi elem entlar beriladi?
59-§. Chorvachilikda oziqlaming ahamiyati
Chorvachilikni jadal rivojlantirishdagi asosiy vazifalardan m uhi- 
rni, chorva mollari va parrandalarni turli xil vitaminli, to'yim li oziqlar 
bilan uzluksiz ta ’minlab borish hisoblanadi.
Oziqlardagi to'yim li moddalar
Oziqlar kimyoviy qismlardan tashkil topgan to'yim li moddalardir. 
Mollarga beriladigan yem-xashakning tarkibi turli xil foydali kim yo­
viy qismlarga boy, sifati va hazm bo'lish sifati qanchalik yuqori bo'lsa, 
uning samaradorligi ham shuncha yuqori bo'ladi. Oziqlar orqali hayvon 
organizmiga tushgan to'yim li moddalar o'sish, rivojlanish, nasi qoldi- 
rish va o'ziga xos mahsulot yetishtirish uchun m anba bo'lib xizmat 
qiladi. Oziqlar quruq m odda va suvdan iborat. Q um q m odda azotli 
ham da azotsiz a ’zoik va mineral moddalardan tashkil topgan. Azotli 
birikmalarga protein (oqsil va amidlar), azotsiz birikmalarga esa yog'lar, 
kletchatka, kraxmai va qand moddalari kiradi.
M in eral m od dalar (natriy, kaliy, kalsiy, m agniy, oltingugurt, 
fosfor, xlor, tem ir, mis, rax, marganets, kobolt, yod va boshqalar) 
oziqlar tarkibida turli xil m ineral kislotalar ham da m in eral-a’zoik 
birikm alar holida bo'ladi.
214

---

Suv hayvon organizm ida oziq m oddalam i bir joydan ikkinchi 
joyga yetkazishda vositachi bo'lishi bilan birga, ovqat hazm qilishda, 
tana haroratini boshqarishda, qoldiqlam i ajratib chiqarishda xizmat 
qiladi. Y em-xashak tarkibida suv qancha ko‘p bo'lsa, uning qim m ati 
shunchalik past bo'ladi. Ildiz mevalar, ko'k o 't, sut m ahsulotlari, pivo 
zavodining chiqindisi (bardi)da suv ko'p bo'ladi. Masalan, o'simliklarda 
(doni va urug'iga qarab) 5-16, ildizmevalarda 60-90, pichanlarda 14- 
17, silosda 70-75 va senajda 50-55 % suv bo'ladi.
H ayvonlar organizm ida m odda almashinuvi m e ’yorida borishi 
uchun ratsion bo'yicha oziq m oddalar tarkibidagi har bir kg quruq 
m odda hisobiga quyidagicha suv berish kerak:
— qoramollarga 
4 - 6 1
— cho'chqalarga 
6 - 8 1
— qo'y va echkilarga 
1,7 - 2,0 1
— otlarga 
2 - 3 1
— yosh hayvonlarga (barchasi) 7 - 9 1