Texnologiyasi

Nazorat savollari
1. Oziq m e ’yori va ratsion deb nimaga aytiladi?
2. Oziq birligi nim ani bildiradi?
3. O ziqlam ing tarkibi qanday m oddalardan iborat bo'ladi?
4. Oziqlar hayvonlarga nim a beradi?
5. H ayvon organizmiga suv ta ’siri nim adan iborat?
6. Y em -xashaklar tarkibi haqida nim alam i bilasiz?
7. H azm bo'luvchi protein nima?
8. O ziqlam ing xillari qanday?
9. Y em -xashaklam ing to'yimliligi qanday oshiriladi?
10. Silos va senaj bostirishni tushuntiring.
226

---

62-§. Chorvachilikda naslcliilik isMari
F erm ada naslchilik ishlarini tashkil qilish xo'jalik mutaxassislari 
am alga oshiradigan tashkiliy — zootexnikaviy tadbirlar m ajm uasini 
o ‘z ichiga oladi. Shunday tadbirlar kompleksining tarkibiy qism lari- 
dan biri yosh m ollarni o'stirish hisoblanadi. Bu ish ularning m ah- 
suldorlik yo'nalishini va xo'jalikning xususiyatlarini hisobga olgan 
holda maqsadga muvofiq keladigan hayvonlarni vujudga keltirishga 
y o rd am berad ig an b o 'lish i kerak. M asalan, n asld o r b u zo q larn i 
o'stirish m ustahkam konstitutsiyali, k o'p m iqdordagi silos va boshqa 
shirali oziqdan yaxshi foydalana oladigan serm ahsul sigirlar yetish- 
tirishga qaratilgan bo'lishi lozim. Yaxshi rivojlangan va konstitutsiya- 
si m ustahkam , kasalliklarga juda chidamliligi bilan ajralib turadigan 
yosh m ollarni o'stirish, hayvonlarni asrash rejimiga ham ko 'p ji- 
h atd an bog'liqdir.
Podani to'ldirish uchun boqiladigan buzoqlam ing ochiq may- 
donchada qancha vaqt bo'lishi bir qator omillarga qarab, o'zgarib 
turadi, ular 3-4 oylik bo'lganda ochiq m aydonchada yurish vaqti 2-4 
soatgacha, 6 oylik bo'lganda 5-6 soatgacha uzaytiriladi; 6 oylikdan 
oshgan buzoqlar ochiq m aydonchada ancha uzoqroq yurishi mumkin.
5-6 oylik buzoqlar kelgusi yo'nalishiga qarab quyidagi guruhlarga 
ajratiladi:
a) o 'z podasini to'ldirish uchun boqiladigan buzoqlar;
b) nasi olish uchun sotiladigan buzoqlar;
v) podani to'ldirish uchun boqiladigan buqachalar;
g) nasi olish uchun so'yiladigan buqachalar;
d) semirtirilib, go'shtga topshiriladigan, yaroqsiz deb hisoblan- 
gan buqachalar va urg'ochi buzoqlar.
G 'unajinlam ing yelinini uqalash bezli to'qim aning rivojlanishiga 
yordam berishi aniqlangan. Birinchi tug'gan g'unajinlam i sog'ishga 
o'rgatish va katta sigirlar mahsuldorligini nazorat qilish ham sut sog'ib 
olish samaradorligi jumlasiga kiradi.
4 X o'jaliklarda seleksiya nazorat sigirxonalar tashkil qilish yaroqli 
sigirlami tanlab olishning zaruriy shartidir. Agar po d an i to'ldirish 
uchun boqiladigan barcha buzoqlar o'stirilib, tug'ishga tayyorlab bo- 
rilsa va birinchi laktatsiyada seleksiya nazorat sigirxonada sog'ishga 
o'rgatilsa, sigirlami asosiy podaga tanlab olish yanada samarali bo'lad
227

---

N asldor buqalam i xillab olishda urg‘ochi m ollar tarkibining ham da 
podaga ilgari biriktirib q o ‘yilgan buqalam ing kelib chiqish xususiyat­
larini hisobga olish m uhim ahamiyatga ega.
Shunday qilib, fermada olib boriladigan naslchilik ishlari tizim ida- 
gi asosiy tadbirlar jumlasiga: sigirlar mahsuldorligini nazorat qilish, 
naslchilik yozuvlarini yuritish, m ollam i bonitirovka (saralash, bah o­
lash) qilish, nasldo r buqalarni xillab olish, buzo qlarn i m uayyan 
yo‘nalishda o'stirish, kam harajatlar evaziga chorva m ollaridan eng 
ko‘p m ahsulot olishni ko‘zlab boqish va asrash, shuningdek, kasal- 
liklami oldini olish ishlari kiradi.