Texnologiyasi
Download 16 Kb. Pdf ko'rish
|
Tarmopqlar texnologiyasi. Abdurasulov G`
Ammiakli suv — tarkibida 21% azot bolib, saqlash, tashish va
tuproqqa solishda tunukali idishlardan foydalaniladi. AzotU o ‘g‘itlar yaxshi samara beradi. Fosforli o ‘g ‘itlar Fosforli o ‘g‘itlar tuproqda bioximik va fiziologik jarayonlarda qat- nashadi, azotli o ‘g‘itlar qatorida o ‘simliklar uchun m uhim o ‘g‘it hisoblanadi. Fosfor yetishmasa, o'simlik o‘sishdan to ‘xtaydi, gul, shona va barglarida turli o'zgarishlar ro‘y berib, ularda jigarrang dog‘lar pay do bo'ladi. Fosforli o‘g‘itlar o‘simlikning hosil a’zolarining shakllanishi va pishishini tezlashtiradi. Hozirda paxta, g‘alla va boshqa ekinlarni o‘stirishda fosforli o‘g£itlardan oddiy superfosfat, qo‘sh superfosfat, pretsipitat vaboshqalar keng qo‘llanilmoqda. Oddiy superfosfat [ Ca(H2P 0 4)2x H20 ] - oq kulrang, kukun tarki bida gips (C a S 0 4x2H20 ) va 14-20% P20 5 moddasi bor. Hozirgi oddiy superfosfat donador shakUda ishlab chiqarilmoqda. Qo ‘sh superfosfat Ca(H2P 0 4)2x2H20 — tarkibida fosfoming (P20 5) ko'p bo'lishi (45-50%) bilan oddiy superfosfatdan farq qiladi. Ammo gips birikmasi deyarli bo‘lmaydi. Uzoqjoygaolib borish arzongatushadi. Pretsipitat ( CaH P04 x 2H20 ) - oq rangli, kukun bo‘lib, tarkibi da 38-40% atrofida fosfor bo‘ladi. Suvda yaxshi erimaydi, biroq unda- gi fosfomi o ‘simliklar yaxshi o'zlashtiradi. Saqlashda mushtlashmay- di, samaraligi yuqori. 50 Fosforli o‘g‘it solishdan olingan qo‘shimcha hosil azotnikidan kam bo‘lib, bu hoi tuproq sharoitiga ham bog‘liqdir. Masalan, fosforli o ‘g‘itlam i ishlatish hisobiga olinadigan qo‘shimcha hosil bo ‘z tu p roqlarda 2-3, o ‘tloq tuproqlarda 3-5, Vaxsh vodiysining allyuvial tup roqli yerida 8-10 sentnemi tashkil etadi. Tuproq tarkibida fosfat ko'payib ketsa, fosforli o ‘g‘itning samarasi keskin kamayib ketadi. Ekish oldidan yerga organik-mineral o ‘g‘it aralashmasi bir tonna superfosfatga 3-5 tonna go‘ng hisobida qo‘shilib solinadi. Ekinning o‘suv davrida solinadigan organik mineral o ‘g‘itlar aralashmasi va donador o ‘g‘it 1-2 tonna superfosfatga bir tonna go‘ng sifatida qo‘shilib solinadi. Fosfor yosh o‘simliklar uchun juda zarur. Yosh o‘simliklarni fosfor bilan ta ’minlash uchun yerga kuzgi haydovdan aw al fosforli o ‘g‘itlar solinadi. So'nggi yillarda fosforli o ‘g‘itlami ekish va o‘siinlikni о‘suv davrida solish o'zining yaxshi natijalarini beryapti. Kaliyli o ‘g ‘itlar. Kaliy azot va fosforli o‘g‘itlarga o‘xshab o‘simlik tarkibiga kirmaydi. Shu bilan birga, o ‘simlik hayotidagi fiziologik va biokimyoviy jarayonlaming borisliida, hujayrani suv bilan ta ’minlashda ahamiyatli. Kaliyli o‘g‘itlar o ‘simlik bargida fotosintez jarayonida paydo bo'ladigan uglevodlami hosil shoxlariga yetkazib berishda va sifatli paxta tolasi yetish- tirishda muliim o ‘rin egallaydi. Shuning uchun ham, g‘o ‘za gullash va hosil to ‘plash fazalarida kaliy yetishmasa, ko‘saklar maydalashib keta di, barg sathi qisqaradi, hosil sifati pasayadi. Kaliy xlorid (KCl) — tarkibida 52-62% kaliy oksidi boladi. Osh tuziga o ‘xshaydi. Nam ni o ‘ziga tortadi, suvda juda yaxshi eriydi. Tarki bida kaliy ko‘pligi uchun boshqa o4g‘itlarga qo‘shib ishlatiladi. Asosan, kuzda, yerni haydash oldidan va o;simlikning o ‘suv davrida sohnadi. Kaliy tuzi. ~ tarkibida 30-40% kaliy oksidi bo‘ladi. Suvda yaxshi eriydi. Fushti rangda tovlanuvchi oq kristall m oddadan iborat bo‘ladi. Uzoq saqlansa, qorishib ketadi. Kaliy tuzi ham kuzda shudgorlash va o'simlikning vegetatsiya davrida beriladi. Kaliy sulfat (K^SOJ tarkibida 45-50% kaliy oksidi bor. Mayda kristallsimon, kulrang kukun. 0 ‘ziga nam tortmaydi, suvda yaxshi eriydi. Ayniqsa, sho'rlangan tuproqlarga solinsa, yaxshi bo‘ladi. Nazorat savollari 1. Mineral o ‘g‘itlarga qanday moddalar kiradi? 2. Mineral o cg‘itlami ahamiyati nimada? 51 3. 0 ‘simlik uchun eng muhim mineral o ‘g‘itlar qaysilari? 4. Azotli, fosforli, kaliyli o ‘g‘itlar o'simlikning o ‘sish va rivojlanishiga qanday ta’sir qiladi? 5. Qaysi mineral o ‘g‘itlarning asosiy qismi kuzda, yer haydovi oldidan solinadi? 6. Yerga organik va mineral o‘g‘itlarini aralashtirib solish mumkinmi? 7. Qaysi mineral o ‘g‘itlar suvda tez va yaxshi eriydi? Murakkab o ‘g ‘itlar Bunday o‘g‘itlarning tarkibida o'simliklar uchun zarur bo ‘lgan ikki- uchta va undan ko‘p oziq elementlari bo'ladi. Ammofos ( N U J f P O J — kristall holda, oq, kulrang tusda, tuzsi- mon modda. Tarkibi 50% fosfor va 10-12% azotdan iborat. Ammofos o‘g‘iti, asosan, kuzda yemi shudgorlash oldidan va o ‘simlikning vege- tatsiya davrida qator oralariga solinadi. Diammofos [ ( NHJ j HPOJ — ko‘rinishi oq rangli, donador boladi. Tarkibida 50% fosfor va 18-21% azot bor. Suvda yaxshi eriydi, namni o‘ziga kamroq tortadi. Kuzda shudgor oldidan va o'simlikning vege- tatsiya davrida solinadi. Nitrafoska — oq tusli kukunsimon modda bo‘lib, suvda erishi o‘rtacha, tarkibida 24% azot va 14% fosfor bo‘ladi. Bunday o‘g‘itni sho‘ri yuvilgan yerga bahorda ekish oldidan yoki ekin ekish bilan birga berilishi kerak. Mikroo‘g ‘itlar — 0 ‘simlik uchun barcha o‘g‘itlar qatori oz miq- dorda bo‘r, mx, mis, molibden, marganes va kobalt kabi mikroele- mentlar ham zamr. Mikroo‘g‘itlar ham azot, fosfor, kaliy o ‘g‘itlari kabi o‘simlik uchun oziq hisoblanadi. > M ikroelementlar yetishmasligidan o ‘simlikning hosili kamayishi bilan sifati ham yomonlashadi. Mikroelementlar o‘simlikning azot, fosfor va kaliyni o ‘zlashtirishiga yordam beradi, hosildorlikni 2-5% ga oshiradi. G ‘o‘za va boshqa ekin larni o ‘stirishda bo‘r kislotasi, marganets va ammoniy molibdenlar- dan foydalaniladi. Bo ‘r kislotasi gektariga 1-1,5 kg hisobidan chigit ekish yoki birin- chi oziqlantirishda asosiy o ‘g‘itlarga aralashtirib solinadi. Rux sulfati tuzi ammofos yoki mochevinaga aralashtirilib (1-2 kg\ga), chigit ekish oldidan yoki ekayotganda va g‘o ‘zaning shonalash paytida beriladi. 52 Mis ammofos va mochevinaga qo‘shib ishlab chiqarilyapti. U g‘o ‘za shonalash boshlagan davrda ishlatilsa, samarali bo‘ladi. Ammoniy molibdenning sulfat shaklidagi turi eng ko‘p ishlatiladi. Gektariga 0 ,5 -lkg (sof holda) hisobida g‘o‘zalar shonalay boshlagan- da berish foydalidir. Marganets sulfat o ‘g‘itini tuproqning, o'simlikning ushbu o ‘g‘itga talabi borligini bilib solish kerak. Marganets sulfat gektariga 6-10 kg ishlatiladi. Buni g‘o‘za shonalash davrida solinishi kerak. Mineral o ‘gitlami yerga solishdan maqsad, samarali hosil olishdir. Nazorat savollari 1. Nima uchun murakkab o ‘g‘itlar deyiladi? 2. Murakkab o ‘g‘itlaming turini ayting. 3. Mikroo‘g‘itlaming o'simlikka ta ’siri bo'ladimi? 4. Mikroo‘g‘itlar yerga qanday usulda solinadi? 5. M ikroo‘g‘itlarning afzalliklari nimada? Download 16 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling