Тиббиёт институтлари талабалари учун ўҚув адабиёти

Юрак қон томир тизими. Қорин тифи юрак қон - томир тизимида юз берадиган зарарланиш ҳоллари қорин тифи заҳарининг бевосита юрак-томир тизими ва уни фаолиятини бошқариб турувчи асаб аппаратига таъсири билан боғлиқдир. Юрак қон-томир системасидаги ўзгаришлар касалликнинг кечиш оғирлигига ҳам боғлиқ. Қорин тифига нисбий брадикардия ва пульс дикротияси хосдир. Касаллик авжи пайтида пульс кам (тарангликка) кучга ва тўлиқликка эга бўлиши мумкин. Юрак томонидан юз берадиган ўзгаришлар миокарднинг диффуз озиқланиши бузилиши ва функционал бузилишлар натижаси сифатида тонларнинг бўғиқлиги, шовқин пайдо бўлиши ва электрокардиограммадаги ўзгаришлар билан тавсифланади.
Овқат ҳазм қилиш тизими. Қорин тифида овқат ҳазм қилиш тизимининг вазифаси бузилиши касалликнинг ҳарактерли ва доимий белгисидир. Токсикознинг биринчи белгиларидан бири бўлиб иштаҳанинг пасайиши хизмат қилади ва касаллик авж олган даврда, ҳатто анорексия кузатилади. Касаллик енгил кечадиган айрим ҳолларда иштаҳа сақланиб қолиши мумкин. Вегетатив асаб системасининг бузилиши, туз - сув алмашинувининг бузилиши ва (саливация) суюқлик ишлаб чиқарилишини камайиши туфайли беморларда оғиз бўшлиғи, лаблар, шиллиқ қаватларининг қуруқлашиб қолиши аниқланади. Шиллиқ қават ялтирашини йўқотади, қалин, қуюқ шиллиқ модда билан қопланади. Лабларида ёриқлар пайдо бўлади. Қорин тифига хос ўзгаришлар тилда ҳам содир бўлади. Тил қуруқ бўлади ва унинг марказий қисмлари оқиш ёки оқ - кўкиш караш билан қопланади. Бунда тилнинг четлари ва учи тоза бўлади, бироз қизаради ва унда тишнинг изи қолиши мумкин. Умумий аҳволнинг яхшиланиши билан тил ҳам карашдан тозаланиб боради ҳамда намланади. Томоқда бодом безининг қизариши ва катталашиши кузатилади, гоҳо тифоз ангина кескин намоён бўлади. Айрим ҳолатларида касалликнинг иккинчи ҳафтасида ярали ангина (Дюги) кузатилиши мумкин.
Қориннинг шишиб кетиши ва оғриқ пайдо бўлиши ичаклар зарарланиши натижасида бўлади, Қорин тифининг анча эрта муддатларида аниқланади ҳамда касаллик авжи даврининг доимий белгиларидан биридир. Касалликнинг енгил шаклларида шиш фақатгина қорин маркази - киндик атрофи билан чегараланиши мумкин, оғирроқ ҳолатларида эса, бутун қорин бўйлаб ёйилади. Пайпаслаб кўрилганда қорин худди резина ёстиқчадай эластик консистенцияга эга бўлади. Қорин перкуссиясида кўпинча ўнг биқинда перкутор товушнинг бўғиклашиши кузатилади. Қулдираш беморларда оғриқсиз ва ични бузилмаслиги билан бўлиши мумкин. Оғрик қоринда, асосан, ўнг биқин остида жойлашади ёки киндик атрофида жойлашади. Касаллик бошланиши пайтларида ич ўтишига нисбатан ичи қотиб қолиш ҳоллари кўп бўлади. Ич ўтиши кўпроқ гўдак болаларда учрайди. Баъзан бутун касаллик давомида нажас томонидан ҳеч қандай ўзгариш кузатилмайди. Жигарни катталашуви Қорин тифида касаллик авж олган пайтда аниқланади, ҳамда катталашув даражаси Қорин тифи кечишининг оғирлигига боғлик. Реконвалесценция даврида жигар ўлчамларининг асталик билан қисқариши юз беради. Асоратли, қайталанувчи, кўп чўзиладиган ҳолатларида қисқариш бир оз секинроқ бўлиши мумкин. Талоқнинг катталашуви касалликнинг 3 - 5 кунидан аниқланади ва 1 - 2 ҳафта шундай туриб, касалликнинг бошқа белгилари камайиши билан параллел ҳолда кичрайиб боради. Талоқнинг қисқариши яхши аломат ҳисобланади.