Til va madaniyat

Vaqt konseptini birikmalar yordamida ifodalash
Ma’lumki, birikmalar ikki va undan ortiq so‘zlarning o‘zaro 
birikuvidan hosil bo‘ladi. Ular ma’lum grammatik vositalar yorda-
mida ham, balki faqatgina ohang yordamida ham o‘zaro bog‘lanishi 
mumkin. Masalan, daftarning varog‘i, gazetani o‘qimoq, kitob haqida 
suhbatlashmoq kabi birikuvlarda so‘zlar o‘zaro kelishik, egalik 
qo‘shimchalari hamda ko‘makchilar yordamida bog‘langan. Sokin 
kuy, chiroyli qiz, to‘satdan kulmoq kabi birikuvlarda so‘zlar faqat 
ohang yordamida bog‘lanmoqda. Yana bog‘lanishning shunday turi 
borki, u izofa deb yuritiladi. Izofa o‘zbek tili uchun xos emas, asosan, 
arabiy hamda forsiy tillarda ko‘p uchraydi. Izofa mohiyatan o‘zbek 
tilidagi qaratqich-qaralmish munosabatiga o‘xshaydi.
Farz vaqti. Ushbu birlik asarda erta tong ma’nosini ifodalash 
uchun qo‘llangan bo‘lib [Bobur 2014, 476], asarda sakkiz marta 
ishlatilgan. N.Jiyanovaning fikriga ko‘ra esa asardagi farz vaqti 
birikmasi aslida fajr vaqti deb nomlangan bo‘lishi kerak [Jiyanova 
2012, 84]. N.Jiyanovaning fikricha, farz vaqti deyilganda ertalabgi 
bomdod vaqti hamda kunduzgi soat 1-2 orasi tushunilgan [Jiyanova 
2012, 84].
Farz vaqtidin namozi peshingacha urushurlar (414).
Naqora vaqti. Ushbu vaqt tun yarmiga to‘g‘ri keladi.
Bu yurttin naqora vaqti ko‘chub, chosht bo‘la Sangdaki ko‘talining 
tubig‘a tushub, namozi peshin andin ko‘chub, ko‘tal va ro‘dtin o‘tub, 
bir balandig‘a tushuldi (133).
Namozi bomdod.  Ushbu izofa asarda uchta joyda ishlatilgan.
Islomdagi besh mahal ado qilinadigan farz namozlaridan birinchisi 
hisoblandi.
Rapriy parganalaridin Jakiyn otliq pargana to‘g‘risida 
kemalarni yoqag‘a tortib, ul oxshom kemada-o‘q bo‘lduk. Andin 
subhdin burunroq kemalarni yurutub, orada namozi bomdodni 
o‘taduk  (210).