Til va madaniyat

Bir sut pishimi. Ushbu birikma o‘ziga xos birlik bo‘lib, asarda 
ikki marta ishlatilgan. Sut esa taxminan o‘n-o‘n besh minut oralig‘ida 
pishadi. Demak, ushbu vaqt birligi ham 10-15 minut oralig‘iga teng.

---

122
Iroda MAMARAJABOVA 
Bir sut pishimig‘a yovuq darang qildi (85).
Qovun pishig‘i. Ushbu birikma yoz faslining iyul oyi vaqtini 
ifodalash uchun ishlatilgan.
Qovun pishig‘i edi (32).
Qilich sug‘urguncha fursat. Asarda bir marta ishlatilgan.
Qilichni boldog‘lamaydur erdim, qinida edi, qilich sug‘ur-
g‘uncha fursat bo‘lmadi (112).
Ot minguncha fursat. Bir marta ishlatilgan.
Andin so‘ngra Humoyun bila Komron xabar topib, ot minguncha 
fursat bo‘lmadi, chuhralarig‘a ko‘tartib, shahr darvozasi bila ark 
darvozasi orasiga kelib, mulozamat qildilar (258).
Ikki namoz orasi. Ushbu birikma asarda o‘n ikki marta 
ishlatilgan bo‘lib, asosan, asr hamda shom namozi oralig‘idagi vaqt 
ifodalash uchun qo‘llangan.
Bhiraning yovug‘ida bir tirgaz otimi erdin ko‘proq guzar yo‘q 
edi, o‘zdurub o‘tar edilar, ikki namoz orasida kirgan suvlarni sayr qila 
otlandim (249).
Ikki o‘q otquncha fursat. Ushbu birikma asarda bir marta 
ishlatilgan bo‘lib, tez ma’nosida ishlatilgan. Sababi, bir o‘q otib, 
sadoqdan ikkinchi o‘qni olib mo‘ljallab otishga uzog‘i bilan bir necha 
daqiqagina kerak bo‘ladi, xolos.
Yana Karimdod, Hudoydod turkman, bir o‘qkim shastimda edi, 
Tanbalning duvulg‘asig‘a o‘q ottim, yana sordoqqa ilik elittim, xon 
dodam bir sarsabz go‘shagir berib edi, ul chiqdi, toshlag‘ali hayfim 
keldi, yana sordoqqa solg‘ucha ikki o‘q otquncha fursat bo‘ldi ekin 
(112).
Oftob bir nayza chiqmoq. Ushbu birikma asarda uch marta 
ishlatilgan bo‘lib, quyosh chiqqandan so‘ng, taxminan, yarim soatni 
ifodalaydi.
Oftob bir nayza bo‘yi chiqib erdikim, Sanjiddara oyog‘ida kelib 
tushuldi (74). 
Zavol vaqti. Ushbu birikma asarda faqatgini bir marotaba 
ishlatilgan bo‘lib, quyoshning pastga qarab og‘a boshlash vaqtini 
ifodalaydi. Bu vaqt, taxminan, kunduzgi o‘n ikkilarga to‘g‘ri keladi. 
Zavol vaqtig‘acha munda ichildi (273).
Bundan tashqari asarda kecha tong otquncha, oftob tulunda, 
oftob chiq otlanib, oftob yoyila, oftob o‘lturur mahal, oftob chiqarida, 
tush vaqti, yarim kecha, namozi shom va namozi xuftan orasi, farz 
vaqtidin namozi peshingacha, oyning to‘rtida, muharram oyining 
g‘urrasida kabi ko‘plab birikmalar ishlatilgan.
Demak, asarda vaqt konseptini ifodalab kelgan birikmalardan 

---

123
“Boburnoma”da vaqt konsepti"
shunday xulosa qilish mumkinki, ular bevosita davr, din va millat 
bilan bog‘liq jarayonlar, holatlar narsa-predmetlar bilan uzviy bog‘liq. 
Hozir ham o‘zbek tilining ayrim shevalarida ularning aksariyati 
aynan ma’lum bir vaqtni ifodalash uchun qo‘llaniladi. 
Adabiyotlar
Бобур энциклопедияси. Тошкент: Шарқ, 2014.
Ҳошимова, Д. 2014. Бобурнинг қиёслаш маҳорати. Тошкент: Фан. 
Иброҳимов, А. 2006. Бобур девони тилидаги ўзлашма лексика.
Тошкент: Фан. 
Ибрагимов, А. 2001. “Бобурнома”даги ҳиндча сўзлар тадқиқи: Филол. 
Фанлари номзоди.. дисс.: Тошкент. 
Жиянова Назокат. 2012. “Бобурнома”даги нумератив сўзлар.
Тошкент: Тафаккур.