Til va madaniyat

119
Uzbekistan: Language and Culture 2021/1(1)
ISSN 2181-922X 119—123
“Boburnoma”da vaqt konsepti
Iroda Mamarajabova
1
Abstrakt
Ushbu maqolada buyuk shoh va shoir Zahiriddin Muhammad 
Boburning “Boburnoma” asarida vaqt tushunchasini ifodalovchi 
birliklar tahlilga tortildi. Asarda "vaqt"tushunchasi bir qator 
mezonlar asosida berilgan. "Boburnoma"da vaqtni bildiruvchi so'zlar 
etimologiyasiga doir fikrlar ham keltirilgan. Bobur vaqtni o'ziga xos 
qiyoslar bilan ifodalagan va uni ifodalash uchun turli vositalardan 
foydalangan. "Boburnoma"dagi vaqt tushunchasini aks ettiruvchi 
so'zlar tilning leksik taraqqiyotini, numerativlar semantikasini 
yoritishga, shuningdek vaqtni ifodalash yo‘llarini tasniflashga 
harakat qilindi. 
Kalit so‘zlar: “Boburnoma”, konsept, vaqt, numerativ so‘zlar, 
izofa, matn. 
 Kirish
“Boburnoma” asari real voqeliklarga asoslangaligi bilan 
tarixshunoslar oldida qanchalik ahamiyatli bo‘lsa, turkiy tilning 
imkoniyatlaridan foydalanib bitilganligi bilan tilshunoslar uchun 
ham g‘oyat qimmatlidir. So‘nggi yillarda bu asarning turli jihatlari, 
xususan, leksik tarkibi, frazeologizmlari, tarjimalari va ularning 
qiyosi kabi masalalar o‘rganildi. Ammo bu hali uning mukammal 
tadqiqi tugal bo‘lganligini anglatmaydi. Biz kichik tadqiqotimizda 
“Boburnoma” asarida vaqt konseptini ifodalovchi birliklarni 
aniqlashga va ularni tahlil qilishga urindik.
“Boburnoma” asarida muallif tomonidan vaqtni ifodalash 
uchun turli vositalardan foydalanilgan. Asarda uchragan vaqtga oid 
birliklarni quyidagicha tasniflash mumkin:
1. Numerativ so‘zlar. 
2. Birikmalar.
1Mamarajabova Iroda Fayzullayevna – tayanch doktorant, Alisher Navoiy nomidagi 
Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti. 
E-pochta: [e-mail]
Iqtibos uchun: Mamarajabova, I. F. 2021. “Boburnoma”da vaqt konsepti".  
Ozbekiston: til va madaniyat  1 (1): 119–123.

---

120
Iroda MAMARAJABOVA 
3. Matnlar. 
Muallif asarda vaziyat taqozosi, yanayam aniqrog‘i o‘zi
yashab, so‘zlashib yurgan tillarida mavjud birliklardan unumli 
foydalangan. Bu xususiyat esa vaqtga oid birliklarning nomlanishida 
ham yaqqol ko‘zga tashlanadi. Bobur o‘z asarida o‘sha davrda 
xalq ichida keng iste’molda bo‘lgan birikmalarni ham qo‘llagan. 
Quyida asarda vaqt konseptini birikmalar yordamida ifodalangan 
o‘rinlarining ba’zilarini tahlil qilishga urinamiz.