Tilshunoslik asoslari
Download 2.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Tilshunoslik asoslari (O\'lmas Sharipova, Ibrohim Yo\'ldoshev)
operatsiya
so 'z i term in sifatida: 1 ) m editsina sohasida yorish, kesish, kesib olib tash la sh , yangisini solish va sh u y o 'lla r b ilan k asallik n i tuzatish d a v o la sh m a’nosida: 2 ) harbiy sohada b iro r vaziia va m aqsadni a m a lg a oshirishga qaratilg an urush h a ra k a tla ri m a’nosida; 3) d a v la t idoralarida rasm iy m uom ala (m asalan: b a n k o peratsiyasi, pochta operatsiyasi kabi) m a 'n o la rid a qo'llaniladi. M a ’lum ki, h a r b ir so h a term inologyasining shakllanish jara y o n i a d a b iy tilga xos b o 'lg a n omonimiya, sinonim iya va b o sh q a x ild ag i lek sik -sem an tik ko'rinishlar bilan b o g 'Iiq holda k ech ad i. Lekin ush bu h o latla r o ‘zb ek term inologiyasining barcha www.ziyouz.com kutubxonasi sohalari uchu n bir xilda em as. X ususan, h ozirgi o 'z b e k ilmiy- texnikaviy term m ologiyasida avj o igan salbiy h o d isa la rd a n bin k o 'p shakllilik - sinonim iyadir. B unda b irg in a tu sh u n c h a n i ifodalash uchun turli s o 'z (yoki so 'z birikm alari) qo 'llan ad i. Garchi bu n d ay holat v a q tin c h alik bo'lib, te rm in la m i tartibga solish jarayonida bartaraf etilsa-da, am rao m a ’lum davi m obaynida u term inlardan fo yd alan ish da turli q iy in ch ilik lar va chalkashliklam i yuzaga k eltirish i mumkin. Shuni alohida qayd e tis h kerakki, term in o lo g iy a d a birgina tu sh u n c h a n i iiodalashda q o 'lla n a d ig a n turli term in lam i qanday atash m asalasida m un o zaralar ham m avjud. C h u n o n ch i, b a ’zi tilshunoslar term inologiyada neytrallik b o 'lish in i h iso b g a olib, b ir tushu nch ani an g latu v ch i turlicha ifo d a lam i «düblet terminlar» deb atashsa, b o s h q a b ir q a to r o lim lar esa uni «sinonim» deb ham atash m um kinligini q a y d etg an lar. Ba’zi olim lar esa, term ino log iy ad agi sinonim lik um um adabiy tildagidan birm uncha larq qilishin i va sh u b o isd a n ham ularni «düblet» deb ay tayotgan lik larin i qayd etganlar. Umuman, nafaqat term inologiyada, h a tto tilshunoslikda ham ff sinonim», «düblet» v a «variantlilik» k ab i tu sh u n c h a larn in g o'ziga xos xususiyatlari a n iq b elg ilan m ag an h a in d a ularni farqlash m asalasi hali to 'liq h a l etilm agan. H ar bir tilda ju m lad an , o 'z b e k tilida te rm in la r quyidagi y o 'lla r bilan hosil b o ‘ladi: 1 ) h a r bir x alq nin g o 'z til b oyligidan, u n d a g i turli im koniyatlardan foydalanish asosida: uchburchak, urg'u, qo ‘lyozma, ega, kesim, aniqlovchi, qo ‘shimcha kabilar; 2 ) ch et tillarda, ayniqsa, ru s tili va u orqali b o sh q a tillardan tayyor term inlam i qabul qilish bilan: plyus, m inus, fonema, biologiya, atlas, atom, gramm. Term inologiya keng m a ’n o d a leksikaning b ir q atlam i b o 'lib ijtim oiy hayotning turli so h a la rid a q o 'lla n ila d ig a n term inlarning majmuidir. T erm inologiya to r m a ’n o d a fati y o k i texnika, adabiyot, s a n ’at yoki ishlab ch iq arish g a x o s term inlar y ig 'in d isin i tashkil eiadi. Fan-texnika, adabiyot, s a n ’a t va ishlab ch iq arish n in g taraq q iy etib borishi b ilan term inologiya ham rivojlanib boradi, yangi term inlar paydo b o ‘ladi. Ba’zi b ir eskirib, keraksiz b o 'lib qolgan term inlar esa iste ’m o ld a n chiqib qoladi. www.ziyouz.com kutubxonasi T ilsh u n o slik d a term inlarni tartib g a solish m asalasi h a r doim ham d o lza rb b o 'lib kelgan. H a r bir soha term inologiyasini tartib g a so lish b u g u n ham o 'z aham iyatini y o 'q o tg a n i y o ‘q. O 'zb ek tilsh u n o slig id a sohaviy term inologiyalam i tartibga solish m asalasid a b ir q ancha ishlar am alg a oshirilgan. Lekin qilingan ish lam in g sa lm o g 'i bilan ch eg aralan ib qola olmaymiz. C hunki term in larni tartib g a solish m asalasini barch a soha term in o lo g iy alarid a ham b ir xild a olib borilyapti deb bo'lm aydi. Shu n u q ta i nazardan b u y o ‘nalishd a echim ini ku tay o tg an m u am m o lar talaygina. O 'z b e k term inologiyasi to 'la lig ich a b u g u n g a q a d a r jiddiy sh ak ld a lingvistik tad q iq o t o b ’e k ti b o ’lm agan va b a rc h a soha term in o log iyalarini tartib g a solish m asalasi deyarli hal etilm agan. M a ’lum ki, har b ir fan sohasm ing rivojlanish va takom iU ashuv darajasi shu so h a term inologiyasining qay darajad a ta ra q q iy etganligi, sh u n in g d ek , tartibga solinganligi kabi b e lg ila r bilan ham uzviy bog'Iiqdir. C h u n k i ilmiy ad a b iy o td a q o ‘llanadig an term in y o k i uning ifoda shakli a n iq va ravshan b o 'lm a s ekan, unda, a lb a tta , chalkashlik, no aniqlik kabi salbiy h o la tla r saqlanib qolav erad i. Shu bois, har b ir fan yoki so h a n in g tara q q iy o t k o 'rsa tk ic h i shu so h a term inologiyasining « q a t’iy ilm iy term inologiya»ga ega ekanligi bilan ham belg ilan ad i. Bu y e rd a «q at’iy ilm iy term inologiya» tush un chasi biron b ir sohaviy term in olog iy an in g m azkur fan sohasi taraq q iy o ti b ila n u yg 'unlashu v i, sohaviy term inologiyaning ayni sohag a o id tu sh u n c h a larn i ifodalashdagi ham ohangligi, yaratilg an v a m u om alad a b o 'lib tu rgan term inologiyaning m uayyan fa n tili bilan m os k elishi kabi holatlarni nazarda tutadi. T e rm in la rn in g aniqligi v a q a t’iylashishi shu m illatning ..mi, maorifi, m ad an iy ati d arajasin i ko'rsatadi. T erm inlarning rivojlanishi, ta rtib g a solinishi fan n in g h ar xil sohalarida turlicha bo'lib, m a ’lum fanning tara q q iy o tig a bog'liq. Bu taraqqiyot to ’xtovsiz b o 'lg a n i u ch u n y a n g i term inlarning kelib chiqishi, tartibg a tu sh ish i ham uzluksiz b o 'lad i, Umuman, ona tilida term in larn in g p u x ta ishlanishi, tartib g a solinishi darslik va q o 'lla n m a la r tu zish u ch u n ham, o n a tilida dars olib borish uchun ham z a ru r b o 'lg a n m anbadir. T erm inlarning ishlanm aganligi va tartib g a so linm aganligi n u tq uslu b ig a ham ta ’sir k o'rsatadi. www.ziyouz.com kutubxonasi Dem ak, termin.ologiya.ni ta rtib g a solinishi n a fa q a t ilm iy sohada, balki ijtim oiy hayotda ham aham iy ati k a tta b o 'lg a n m asaladir. Term inologiyani tartib g a solishning sa m a rad o rlig i term inlar bev osita qo'U anadigan q u y id a g i h olatlard a y a q q o l k o 'rm a d i-. k asbiy t a ’limni t o ‘g ‘ri tash k il etishda, ish lab chiqarish am aliyotida b o 'lad ig a n o g 'z a k i m uom alada, ilm iy va ishlab ch iq arish jarayonlaridagi o 'z a ro yozishm alarda, m atb aach ilikd a (ilmiy, o'quv, ishlab chiq arish k ab ilarg a oid a d a b iy o tla rn i nashr etishda), ch et el adabiyo tlarini tarjim a q ilish d a va hokazo. M a ’lumki, har b ir fan so h asi d oim iy ta ra q q iy o td a bo 'ladi. Bu esa, o 'z navbatida, u n d a g i tu sh u n c h a lam in g , u lar orqali term inlam ing ham o 'z g a rib turishiga olib k e la d i. N oo'rin, asossiz tan lan g an atam a m a ’lum d avr o ‘tish i b ila n ifodalangan tu sh u n c h a m azm uniga m os kelm asa, iste ’m o ld a n ch iqadi, yangi atam a yaratiladi yoki uning sinonim i o 'm in i eg allay d i. Shuning u c h u n ham atam a lu g 'a tla ri m a'lu m v a q t o 'tis h i b ila n qayta nash r qilinadi - to 'ld irîlad i y oki asossiz a ta m a la r b o s h q a qulay va aniq atam alar bilan alm ashadi. D em ak, term inologiyani tartib ga solish bu d oim iy v a k u n d a lik ish im iz b o ‘lishi, shuning dek , u fan va te x n ik a taraq q iy o ti b ila n ham ohang takom illashib borishi lozim. T ilshunosiikda term in lam in g o 'z g a rish i h a m d a yangi term inlam in g paydo bo 'lish i fan va tex n ik a ta ra q q iy o ti bilan uzviy bog'liqdir. Texnika taraq q iy o ti t a ’sirid a term inologiya o ‘zaro aloqador ikki q o n u n iy a t asosida, b irin c h id a n , ilmiy- tex n ik a progressi q o n u n iy atlari bilan, ik k in ch id an , til rivojlanishining um um iy q o n u n iy atlari b ila n b o g 'liq ravishda o 'zg arib boradi. Texnik m alak an in g e n d ilik d a m a ’lum to i d o iradan chiqib, om maviy x a ra k te rg a eg a b o ‘la y o tg a n lig i va turli sohalarning m utaxassislari k u n d a iik faoliyatida fan va texnika y u tu qlarid an keng fo y d alan ayo tg anligi te rm in la rg a b o 'lg a n y uksak talab bilan uning hozirgi holati o rasid ag i nom uvofiqlikni bartaraf etishni talab etadi. C h u n k i jam iy at h a y o tid a fan va tex n ik a qanchalik k atta ah am iy atg a ega b o 'lsa , u n i egallash, b oshqarish va taraq qiy ettirish u c h u n term in lar h a m shunchalik m uhim aham iyatga m olikdir. Shu jih atd an, te m iin la rn i tartibga solish ju d a k a tta ilmiy va ijtim oiy ah am iy atg a egad ir. F an-texnikaning tez s u r ’a tla r bilan riv o jlan ib borishi natijasida y angidan-yangi m ashinalar, ap p aratlar, asb o b -an jo m lar va texnologik jaray o n lam in g pay d o b o 'lis h i b ilan ularni www.ziyouz.com kutubxonasi ifodalovchi y a n g i term inlar h am v u ju d g a kelm oqda. Shu sababli, y a n g i te x n ik a vositalari qaysi sohaga k o 'p ro q kirib k e lg a n bo 'lsa, sh u so h a term inologiyasi to'xtovsiz ravishda kengayib bo rm o q d a. M asalan, an a sh u n d a y so halardan biri poligrafiya- n a sh riy o tc h ilik sohasidir. M azk u r so ha taraqqiyotiga e ’tibor bersak, b u so h ag a texnik v o sitalam in g kirib kelishi, asosan, yig irm an ch i a sr boshlarig a to 'g 'ri keladi. Lekin u n in g eng ta ra q q iy e tg a n davri b u g u n g i k u n d ag i holatidir. Hozirgi zam onaviy po ligrafiya-nashriyotchilik tarm og'i hujjatlam i tay y o rlash v a ularn ing n u sx alarin i ko'paytirish, kitob holiga k e ltirish jaray o n larin i o 'z id a m ujassam lashtirgan tex nik vositalar q o 'lla n a d ig a n y e ta k c h i so h a la rd an biriga aylandi. N atijada, u sh b u s o h a term inologiyasiga ju d a k o 'p lab yangi tush un chalar va u la r b ila n b irg a yangi ilm iy-texnikaviy term inlar ham kirib k elm oq da. A lbatta, b u n d a y o'zg arish lar o 'zb ek tllining ish k o 'ris h d o irasin i kengaytirib, u n in g leksik sostavini yangi-yangi ilmiy v a te x n ik term in lar bilan boyitdi. K o ‘p c h ilik hollarda y a n g i term inlar yaratish ishiga oddiy taijim a y o k i k alk alash jaray o ni sifatida qaraym iz. T erm in o lo g iy ad ag i m avjud k am ch ilik ham da tartibsizliklarning asosiy sa b ab la rid a n biri ham shundadir. Zotan, y ang i term in yaratish h a r taraflam a m u kam m al b o 'lg a n ijodiy jarayondir. H ar q a n d a y ilm iy-texnikaviy te rm in o d d iy so'zning yoki s o ‘z birik m asin in g term in olo giy ad ag i aksi bo'lib, u aniq c h e g a ra la n g a n ham d a b e lg ila n g a n m azm unga, bu m azm un esa, k o n te k s td a n q a t’iy nazar, la q a t sh u term inga oid b o 'lish i lozim. K .M .M usayev term inologiyani tilning leksikasi sifatida g o ‘yo b ir sh a h a rg a qiyoslaydi. U ning fikricha, term inologiya y ag o n a re ja a so sid a q urilsa-da, lekin birdaniga Ь а ф о etilm aydi. U tarix iy sh a rt-sh a ro it asosida shakllanadi, uni y aratishd a har хД avlodga m ansub b o 'lg a n tu rli m e ’morlar, loyihachilar, kash fiy o tch ilar ish tirok etadi. U lar har bir qurilayotgan inshootni yaxshi o ’rg a n g a n holda b arp o etadilar. Term inologiyani tartibga solishdagi o 'z ig a xos m u rak k ab lik ham shu bilan belgilanadi (М усаев K.M. Ф орм и р о ван и е, разви ти е и соврем ен н ы е проблем ы терм инологии. - М.: Н аука, 1986.). Rus tilsh u n o si D.S.Lotte term inologiyaga b a g 'ish la n g an asarlarid a b a rc h a sohaviy term inologiyalar uchun um um iy b o 'lg a n q u y id a g i jid d iy k am ch ilik lam i k o 'rsatib o'tadi: www.ziyouz.com kutubxonasi 1. Barcha term inologik siste m a la r u ch u n taallu q li b o 'lg a n jid d iy kam chiliklardan biri te rm in la m in g k o ‘p m a ’nolilig idir. B unda b ir term in ikki va u n d a n o rtiq m a ’n olard a q o 'Ilan ad i. 2. H ozirgi term inologiyadagi ik k in ch i yirik n u q s o n la rd a n biri term in lar sinonim iyasi h odisasidir. T erm in -sin o n im (dublet)lar d eg an d a m uayyan b ir tu sh u n c h a n i ifodalash u c h u n ikki va u n d a n ortiq term inning m u o m a la d a bo 'lish i tu sh u n ilad i. 3. T erm inologiyadagi y a n a b ir kam chilik b u m a ’lu m bir tu sh u nchan i ifodalashga x izm at q iluv ch i term inning a n g la tish i lozim b o 'lg a n tushuncha m o h iy a tig a u y g 'u n b o 'lm asligid ir. B a ’zi holatlard a so'znin g aynan m a ’n o si b ilan tu sh u n c h a m o h iy a ti o ‘rtasida nom utanosiblik v u ju d g a keladi. 4. T erm inologiyadagi n a v b a td a g i n u q so n term in n in g k o 'p k o m p o n en tlard an iborat b o 'lis h i va natijada, u ni q o 'lla s h d a g i noqulaylikdir. Bunda m u ay y a n b ir tu sh u n ch an i ifo d a la sh g a xizm at qiluvchi term in ikki va u n d a n ortiq k o m p o n e n tla rd a n iborat b o 'lad i. Bunday y a s a lish g a o id b o 'lg a n term in lard a , b irinchidan, n u tq iqtisodi, y a ’ni ixch am lig i buziladi, b u esa, o 'z navbatida, fikrlashga salbiy ta ’sir k o 'rsa ta d i. Ikkinchidan, te rm in k erag id an ortiq darajada u z u n b o 'lg a n d a ellipsis (n u tq un su rin in g tu sh ib qolishi) b o d isa sin in g v u ju dg a k e lish e h tim o li kuchayadi. 5. Y uqoridagi nuqsonga y a q in b o 'lg a n y ana b ir k a m c h ilik b u - term in talaffuzining n o q u lay liy i. Bunday term in lar ikki sababga k o 'ra vujudga keladi: 1 ) aso siy term inni y a ra tis h d a u n ing derivatlilik im koniyatlari y e ta rlic h a in ob atga olinm aydi; 2 ) xorijiy term inn i o 'zlash tirish da u n g a jid d iy e ’tib or b ilan q arab , tanqidiy yondoshilm aydi. 6 . Term inologiyadagi e n g k a tta k am ch ilik b u term inologiyani keragidan o rtiq m iq d o rd a xorijiy term in lar b ila n to 'ld irib tashlashdir. T o 'g 'ri, h e c h q an d ay til faq a t o 'z term inelem entlari hisobiga term in o lo g iy asin i q u ra olm aydi, Til qurilishi jarayoni shuni k o 'rsa ta d ik i, d u n y o d a sof tiln in g o 'z i um um an m avjud emas. B a r d o im b o sh q a tillardan te rm in o 'zlashtirish jarayoni so d ir b o 'lib turadi, bu ja ra y o n d a n chekinish m um kin emas. A m m o ehtiyoj sezilm agan h o la tla rd a ham xorijiy term inlam i s u n 'iy rav ish d a tUga olib k irish h a r doim o 'zin i oqlayverm aydi. B u n d ay h o latlard a k o 'p ro q o ‘z til im koniyatlaridan foydalanish v a b u n d a term in iio d alash i lozim www.ziyouz.com kutubxonasi b o 'lg a n tu sh u n ch a m o h iy a ti bilan term in o'rtasid ag i m u tan o siblikn i sa q la sh g a e 'tib o m i qaratish lozim. 7, K o‘p hollarda b a 'z i tu shunchalarni ifodalovchi term inlar is te ’m old a m avjud b o ‘lm aydi. N atijada b u nday tu sh u n c h a lar o ‘ta m u h im va aham iyatli b o 'lis h ig a qaram asdan, k e n g tarqalish im k o n iy atid an m ahrum b o 'la d i. 8 . Yana bir k a m c h ilik shuki, term in yaratilishida u a n g la tish i lozim b o 'lg a n tu sh u n c h a m ohiyati bilan o'zaro b a ta rtib lik (sistem alilik)ning yetishm asligidir (Лотге Д.С. О сн о в ы п остроен и я научно-техн и ческой терм инологии. — М о с к в а ,1961). D.S.Lotte to m o n id an k o 'rsatib o 'tilg a n barch a soha term in o lo g iy alarig a oid b u kam chiliklar, orad an 40 y ild an ortiq v a q t o 'tish ig a q aram asd an, b u g u n g i kunda ham o ‘z aham iyati va dolzarb ligin i y o 'q o tm a sd a n turibdi. M a ’lumki, te rm in o lo g ik lu g 'a tla r ham soha term inologiyasini ta rtib g a so lish d a o ‘ziga xos aham iyat kasb eta d i. A kadem ik G’.A b d u rah m o n o v term inologik lu g 'atlarn in g m a ’lu m fan soh asiga x izm a t qilibgina qolmay, term inlarni ta rtib g a solish, tak o m illash tirish ham da stan d artlash tirish d a ham m u h im rol o 'y n a sh in i t a ’k id lay di. Term inologik lu g 'a tla r uchun term in tan lash n ih o y atd a m a s ’uliyatli ish. C h u n k i h a r bir term in m a ’lu m tu sh u n c h a n i to ‘g ‘ri ifodalashi, o ’zi ifodalagan sohaga va a y n i c h o g 'd a ona tilin in g ich k i qonuniyatlariga m os b o ’lishi sh a rt. T anlang an term in b ir m a’noli, ixcham s o ‘z yoki b irik m a d a n iborat b o 'lish i, qolaversa, u sinonim larga ega b o 'lm a slig i kerak. T erm inologik lu g 'a tla r k o 'p in c h a bir tilda yoki ikki tilda tuzilib, u n in g vazifasi h a r b ir sohadagi term inlarni izohlab, tu sh u n tirib b erish d an ib o rat. Bunday lu g 'a tla r “M axsus lu g ‘a t”, y a ’n i “Ayrim sohalar lu g 'a ti" d eb ham yuritiladi. Term inologik lu g 'a tla r h a r qaysi soha bo'yicha, chunonchi, q ish lo q xo'jaligi, falsafa, tab o b at, tilshunoslik, geografiya, fizika, m atem atik a, geologiya k a b i b a rc h a sohalar b o 'y ich a tuziladi, O 'z b e k tilida T .N .O o ri N iyoziyning “R uscha - o 'zb ek ch a m ate m a tik term in lar lu g 'a ti”, R.X.M axlin va M .D .Y agudayevlarning “R u sch a - o 'zb ek ch a q isq a c h a botanika term in lari lu g 'a ti”, Y .A .Y unusovning “Ruscha - o ‘zbek ch a qisqa fiziologik term inlar lu g 'a t i ”, M .A Sobirovning “Ruscha - www.ziyouz.com kutubxonasi o 'z b e k c h a m atem atik te im in la r lu g 'a ti” v a b o sh q a la r ana sh u n d ay term inologik lu g ’atlardandir. TERMINLARNING YASALÏSIII Q adim gi ad ab iy til traditsiyalari aso sid a rivojlanib k elayotgan o 'zb ek tili m avjud b o rliq d ag i vo qea-hodisalam i, tushunchalarni ifodalash uch u n k e n g im k o n iy atlarg a ega. X ususan, keyingi yillarda paydo b o 'lg a n va p a y d o b o 'lay o tg an jam iki yangi tu sh u n c h a la rn i ifodalash b o ra s id a o 'z b e k tili o 'zin in g rivojlangan tillardan ek an lig in i isbotlam oqda. Buni, ayniqsa, o 'zb ek tili term inologik sistem alarin in g ich k i m anbalar hisobiga rivoj topishi m isolida yaq q o l k o 'ris h m um kin. Aytish kerakki, m azk u r b o 'lim d a te rm in yasash bilan b o g 'liq holatlar aynan s o 'z yasalishi b ila n u y g 'u n lash a d i. Shu bois so 'z yasalishi b o 'lim id a bu h o latla m i ta k ro rla b o'tm aym iz. H ar bir tilda b o 'lg an id ek , o 'z b e k tilid a ham u yoki bu tushun chan i ifodalash u c h u n bir q a n c h a usullardan foydalaniladi. Professor Ayub G 'ulo m o v n in g qay d etishicha, o 'z b e k tilida so 'z yasashning b e sh xili m avjud. Bular quyidagilar: 1. M orfologik y o ‘1 bilan yasash (affiksatsiya). 2. Sintaktik y o ‘1 bilan y a sa sh (reduplikatsiya, kom pozitsiya, aw revatsiy a). 3. Leksik y o ’l bilan y asash (bir tu rk u m d a g i so 'z n i boshqa tu rkum ga k o ’chirish bilan yasash). 4. Sem antik y o ‘l bilan yasash. 5. Fonetik y o ‘1 bilan yasash (ichki o ‘z g a rish la r y o 'li bilan yasash). Olib borilgan term inologik tad q iq o t n a tija la rid a n shu narsa ayonki, u yoki b u term ino lo gik sis te m a d a s o ‘z yasash yo'llarining barchasiga ham b ird ek a m a l qilinaverm aydi. M asalan, o ’zbek kitobatch ilik term in o lo g iy a sid a term in yasashning, asosan, m orfologik ham da s in ta k tik usullari eng serm ahsul sanaladi. Q uyida o 'z b e k k ito batchilik term in o lo g iy a si m isolida term in yasashning affiksatsiya va s in ta k tik u su lla ri bilan qisqa tanishamiz. www.ziyouz.com kutubxonasi U m um an, o 'z b e k tilida affiksatsiya usuli bilan so 'z yasash eng faol u su lla rd a n biri hisoblanadi. Bu usulga k o 'ra asosga so 'z y aso v ch i q o 'sh im c h a la r q o 'sh ish orqali yangi so 'zlar yasaladi. H o zirg i o 'z b e k adabiy tilida so 'z yasovchi affikslar, aniq ro g 'i, so 'z n in g m oriera stru k tu rasid a s o ‘z yasovchi sifatida ajraladig an affik slar ju d a k o ‘p. Lekin ulam ing ham m asi harri y an g i-y ang i s o 'z la r yasalishida qatnashaverm aydi. U lardan ayrim lari h o z ird a ham yangi so 'z la r yasalishida q o 'llan ay o tg an bo'Isa, b a ’zi affik slar esa so 'z yasash funktsiyasini deyarli yoki b u tu n la y to 'x ta tg a n . H ozirgi o 'z b e k adabiy tilida ellikka yaqin o t y asovchi affiks m avjud b o ‘lsa-da, ulam ing o 'zb ek tili term ino lo gik sistem alarid ag i m ahsuldorlik darajalari turlichadir. O 'z b e k tilid a -chi affiksi o t yasovchilar ichida eng faol hisoblanadi. O 'z b e k k ito b atchilik term inologiyasida b u affiks ishtiro k ida b iro r kasb, m ntaxassislik y oki m uayyan xizm at sohasi bilan sh u g 'u lla n u v c h i shaxs nom larini ifodalovchi term inlar yasaladi: Download 2.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling