Matematik model tizimni matematik izohlash uchun ishlatiluvchi abstrakt model boʻlib, maʼlum bir hodisa va jarayonni matematik formula va bogʻlanishlar orqali tushuntirib beradi. Bu modellarning eng sodda korinishi chiziqli regressiya formulalari bolib, ular {\displaystyle y=b0+b1x} koʻrinishida namoyon boʻladi.
|
2
|
3
|
4
|
Tizim barqarorligining qanday turlari bor? Tizim izomorfizmi nima?
Tizim barqarorligi – bu uning oʻz harakatini (resurslar iste’molining,uzoq vaqtgacha oʻz-oʻzini quvvatlay oladigan va oʻz-oʻzini yoʻnaltiradigan darajasida) trayektoriya boʻyicha saqlash qobiliyatidir.
Izomorfizm--tuzilmalardagi oʻzgarmas, umumiy (tizimli)ni oʻrganishga, bilimlarni (maʼlumotni) bir tuzilishdan ikkinchisiga oʻtkazish, fanlararo aloqalarni oʻrnatish va mustahkamlash imkonini beradi.
Eshbi tamoyili ma’lum: tizimning boshqaruvchi ichki tizimi boshqariluvchi ichki tizimga nisbatan tashkil etishning ancha yuqori darajasiga (yoki koʻproq turli-tumanlikka, katta tanlovga) ega boʻlishi kerak. Masalan, firma menejeri firma sotuvchisiga nisbatan koʻproq tayyorgarlikka, yuqoriroq bilimga, yaxshiroq tashkilotchilikka, qarorlar qabul qilishda koʻproq erkinlikka ega boʻlishi kerak. Kichik, oʻrta firmalar, MChJ – turli-tumanlikning, biznesni muvaffaqiyatli rivojlantirishning zaruriy faktoridir, chunki ular ancha dinamik, egiluvchan, bozorga moslashuvchan. Rivojlangan bozor tizimlarida ular katta salmoqqa ega, masalan, AQSh da katta korporatsiyalar hissasi 10% dan katta emas.
|
|
2
|
3
|
4
|
Tizim murakkabligi va barqarorligi qanday bog’langan?
Bu XX asrning oʻrtalarida murakkab texnik tizimlarning paydo boʻlishi bilan paydo boʻlgan.
Agar tizimda holatlarni, ish bajarish qonuniyatlarini samarali bayonetish, tizimni boshqarish (aniqlash, boshqaruvchi parametrlarni bayon etish) yokibunday tizimlarda qarorlar qabul qilish (ularda hamma vaqt qaror qabul qilishichki tizimi boʻlishi kerak) uchun resurslar (asosaninformasion) yetarliboʻlmasa, bunday tizim murakkabtizim deyiladi.Oldingi mavzularda yoritilgan murakkab tizimlarning oʻziga xosliklari:
Oʻzaro munosabat qonunlarining murakkabligi va xilma-xilligi
Qonunlarning ehtimollik tabiati
Inson faktori
Tizim barqarorligi – bu uning oʻz harakatini (resurslar iste’molining,uzoq vaqtgacha oʻz-oʻzini quvvatlay oladigan va oʻz-oʻzini yoʻnaltiradigan darajasida) trayektoriya boʻyicha saqlash qobiliyatidir.
|
|
2
|
3
|
4
|
Tizimlarning invariantligi nima?
Tizimning faoliyati (ishi) ikkita asosiy rejimda amalga oshishimumkin: rivojlanish (evolyutsiya) va ish bajarish.
Ish bajarish deb tizimning bosh maqsadini oʻzgartirmasdan ishlash faoliyatiga aytiladi. Bu tizim vazifasi (funksiyasi)ning vaqt ichida namoyish etilishidir. Tizim ishlayotgan vaqtda tizim infrastrukturasining sifat oʻzgarishi aniq amalga oshmaydi: uning infrastrukturasining sifati tizim rivojlanganda oʻzgaradi.
Rivojlanish tizimdagi tashkillashtirish va uning aksining kurashidir, uaxborotning jamlanishi va murakkablashuvi, uning tashkil etilishi bilanbogʻliq. Tizim maqsadining oʻzgartirilishi bilan boʻladigan faoliyatrivojlanish deyiladi.
|
|
2
|
3
|
4
|
Tizimli tahlil nima? Tizimli tahlilning bosqichlarning asosiy vazifalari nimada?
Tizimli tahlil– bu yirik koʻlamdagi murakkab masalalarni yechish metodologiyasi boʻlib, tizimlar nazariyasi gʻoyalari va uslublariga asoslangan tizimli yondashuvni aniq amalga oshirish, uni takomillashtirish maqsadida har xil murakkab tizimlarning ishlash jarayonini oʻrganish uchun foydalaniladigan ma’lum usul va uslublar toʻplami hisoblanadi.
Obyektlarning, jarayonlarning, hodisalarning tizimli tahlilida tizimlitahlilningquyidagibosqichlarini koʻrsatilgan tartibdaoʻtish zarur:
Muammoni (masalani) topish;
Muammoning dolzarbligini baholash;
Maqsadlar, ularning afzalliklari va tadqiqot muammolarini ifodalash;
Tadqiqot resurslarini topish va ularga aniqlik kiritish;
Resurslar yordamida tizimni atrof-muhitdan ajratish;
Ichki tizimlarni (ularning tasnifini ochish), ularning butunligini (aloqasini), elementlarini (tizim tasnifini ochish),ichki tizimlar oʻzaro aloqasining tahlilini bayon etish;
Tizim tasnifini qurish (shakllantirishni bayon etish);
Tizim funksiyalari va ularning ichki tizimlarini oʻrnatish (bayon etish, rasmiylashtirish);
Tizim maqsadlarini uning ichki tizimlari maqsadlariga moslashtirish;
Tizim butunligini tahlil qilish (sinash);
Tizim enerjentligini tahlil qilish va baholash;
Tizimni sinash, uning tizim modelini verifikatsiya qilish, ishlashini tekshirish;
Tizimni sinash natijasida teskari aloqalarni tahlil qilish;
Oldingi boʻlimlar natijalariga aniqlik kiritish, tuzatish.
|
|
2
|
3
|
4
|
Tizimli tahlilning qanday asosiy bosqichlari bor? Tizimli tahlilning predmet sohasiga nima kiradi?
Fanning predmet sohasiga tizimli jarayonlarning predmetliaspektlarini va predmetli jarayonlar va hodisalarning tizimli aspektlarinioʻrganuvchi fan boʻlimi kiradi. Bu ta’rifni predmet sohasining tizimlita’rifi deb hisoblash mumkin.
Obyektlarning, jarayonlarning, hodisalarning tizimli tahlilida tizimlitahlilningquyidagibosqichlarini koʻrsatilgan tartibdaoʻtish zarur:
Muammoni (masalani) topish;
Muammoning dolzarbligini baholash;
Maqsadlar, ularning afzalliklari va tadqiqot muammolarini ifodalash;
Tadqiqot resurslarini topish va ularga aniqlik kiritish;
Resurslar yordamida tizimni atrof-muhitdan ajratish;
Ichki tizimlarni (ularning tasnifini ochish), ularning butunligini (aloqasini), elementlarini (tizim tasnifini ochish),ichki tizimlar oʻzaro aloqasining tahlilini bayon etish;
Tizim tasnifini qurish (shakllantirishni bayon etish);
Tizim funksiyalari va ularning ichki tizimlarini oʻrnatish (bayon etish, rasmiylashtirish);
Tizim maqsadlarini uning ichki tizimlari maqsadlariga moslashtirish;
Tizim butunligini tahlil qilish (sinash);
Tizim enerjentligini tahlil qilish va baholash;
Tizimni sinash, uning tizim modelini verifikatsiya qilish, ishlashini tekshirish;
Tizimni sinash natijasida teskari aloqalarni tahlil qilish;
Oldingi boʻlimlar natijalariga aniqlik kiritish, tuzatish.
|
|
2
|
3
|
4
|
Tizimni boshqarish va tizimda boshqarish nima? Ularning o’xshashligi va farqlarini tushuntiring.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
