R. Xartli me’yori
S tizimning N holati yoki tizimning har xil, teng kuchli, ketma-ket holatli N tajribasi boʻlsin. Agar tizimning har bir holati, masalan, ma’lum d uzunlikdagi ikkilik kodlar bilan kodlansa, unda bu uzunlikni, xar xil kombinasiyalarning hammasining soni N dan kam boʻlmaydigan qilib tanlash kerak. Buni amalga oshirishi mumkin boʻlgan eng kichik son tizim holatlari turli koʻrinishlarining oʻlchami deyiladi va R. Xartli formulasi bilan beriladi:
,
bu yerda proporsionallik koeffitsiyenti (tanlangan oʻlchamni oʻlchash birligiga bogʻliq ravishda masshtablash), tizim me’yori asosi.
Xartli formulasi koʻrilayotgan tizimning semantik, sifat va individual xossalaridan ajratilgan boʻladi. Bu formulaning asosiy va ijobiy tomonidir. Ammo uning asosiy va salbiy tomoni ham bor: formula tizimning koʻrilayotgan holatlarining farqlanishi va farqlarini hisobga olmaydi.
K. Shennona me’yori
Shennon formulasi axborotga, uning ma’nosiga bogʻliq boʻlmagan bahoni beradi:
Shennon formulasiga koʻra axborot – bu noaniqlikni kamaytirish oʻlchovidir, bunda – tizimning holatga oʻtish ehtimolligi (yoki nisbiy chastota), bunda hamma larning yigʻindisi 1 ga teng.
Shennon formulasining tizimning semantik, sifat va individual xossalaridan ajratilganligi uning asosiy ijobiy tomonidir. Xartli formulasidan farq qilib, u holatlarning har xilligi, har xil ehtimolli boʻlishini hisobga oladi – formula, uni amaliy hisoblashlar uchun qulay qiladigan ega (xabarlar tavsifini hisobga oladi) statik xarakterga. Shennon formulasining asosiy salbiy tomoni shundaki, u holatlarni (masalan, yutuqlarning bir xil ehtimolligida) farqlay olmaydi, ochiq va murakkab tizimlarning holatlarini baholay olmaydi va uni, axborot ma’nosidan chetga chiqqan holda, faqat yopiq tizimlarda qoʻllash mumkin boʻladi.
|
1
|
3
|
2
|
Tizim va boshqaruv
Boshqaruv tizimi - bu birlik, tartibli yaxlitlikni tashkil etuvchi o'zaro bog'liq va o'zaro bog'liq elementlar yig'indisidir. Boshqaruv tizimini tartibga solishning asosi, qoida tariqasida, uning ishlash maqsadi hisoblanadi. Boshqaruv tizimiga quyidagilar kiradi: boshqaruv organlari (bo'linmalar va lavozimlar), ularning tizimini boshqaruv sub'ekti deb atash mumkin (ularda ishlaydigan odamlar boshqaruv faoliyati sub'ektlari sifatida ishlaydi); boshqaruv tartib-qoidalarini amalga oshirishni tartibga soluvchi maqsadlar, usullar, strategiyalar, tartiblar, retseptlar, texnologiyalar majmui, qonun bilan mustahkamlangan qoidalar va qoidalar birgalikda boshqaruv mexanizmini tashkil qiladi; boshqaruv tizimidagi o'zaro ta'sir jarayoni amalga oshiriladigan aloqa kanallari; moddiy boshqaruv infratuzilmasi. Boshqaruv tizimi ichki muvozanatli, tashkilot maqsadlariga mos bo'lishi, nazorat qilish uchun qulay, moslashuvchan va moslashuvchan bo'lishi va xodimlar o'rtasida norasmiy muloqotga imkon berishi kerak. Boshqaruv tizimi ishlab chiqilgan chora-tadbirlar rejasini va qabul qilingan boshqaruv qarorini amalga oshirishda tashkiliy tuzilmani yaratish, uning ishlashini ta'minlash va takomillashtirish jarayonini ifodalaydi.
|
|
1
|
3
|
2
|
Axborot tizimlari va ularning amaliy ahamiyati
Axborot muhiti – oʻzaro harakat qiluvchi axborot tizimlaridan, shu jumladan, bu tizimlarda faollashtiriladigan axborotdan ham, iborat muhit (ya’ni tizim va uning atrofi). Axborot tizimida uning elementlari, maqsadi, resurslari, tasnifi (tashkil etilganligi), asosan, axborot darajasida (tabiiy hol, koʻrib chiqishning boshqa darajalari boʻlsa ham, masalan, energetik daraja) koʻriladi. Har qanday axborot tizimi ichki tizimlarning quyidagi asosiy turlariga ega:
axborot (ma’lumotlar) ta’minoti ichki tizimi;
intellektual ta’minot (axborot, bilimlar) ichki tizimi;
texnik (apparatura) ta’minot ichki tizimi;
texnologik (texnologiya) ta’minot ichki tizimi;
kommunikativ (interfeys) ta’minot tichki tizimi;
tahlil va loyihalash ichki tizimi;
adekvat (oʻxshash)ligi va sifati, verifikatsiyani baholash ichki tizimi;
tashkiliy oʻzaro harakat va personalni boshqarish ichki tizimi;
logistika (rejalashtirish, tovarlar va xizmatlarning harakati) ichki tizimi.
|
|
1
|
3
|
6
|
Tizimlarni modellashtirish asoslari va ularni baholash
Tizimni modellashtirish - bu tizimning mavhum modellarini ishlab chiqish
jarayoni bo'lib, unda har bir model o'zgacha nuqtai nazar yoki nuqtai nazarni
taqdim etadi. Tizimni modellashtirish odatda Birlashgan Modellashtirish Tilida
(UML) diagramma turlariga asoslangan biron bir grafik modeldan foydalangan
holda tizimni ifodalashni anglatadi. Tizim modeli ishlab chiqilayotgan tizimning to'liq ifodalab beraolmasligini
tushunish muhimdir. Tushunishni osonlashtirish maqsadida unda tafsilotlar
qoldiriladi. Model bu tizimning muqobil namoyishi emas, balki o'rganilayotgan
tizimning alternative ifodasidir. Tizimning vakili taqdim etilayotgan mantiqiy
ob'ekt to'g'risidagi barcha ma'lumotlarni o'z ichiga olishi kerak. Abstraktsiya
ataylab tizim loyihasini soddalashtiradi va eng muhim xususiyatlarni tanlaydi.
Masalan, ushbu kitob bilan birga kelgan PowerPoint slaydlari kitobning asosiy
fikrlarining abstrakt ifodalanishidir.
|
|
1
|
3
|
6
|
Tizimlarni kompyuterli va matematik modellashtirish
Kompyuterli modellashtirish – EHMda bilimlarni ifodalash (bilimlarning har xil bazalarini qurish) asosi. Modellashtirish taraqqiyoti, modelning butun hayot siklini quvvatlaydigan kompyuterli modellashtirish tizimlarini ishlab chiqish bilan, informatsion texnologiyada esa taraqqiyot, bank modelidan yangi modellarni yigʻishga imkon beruvchi modellar, metodlar va dasturiy vositalarning sistemasini yaratish bilan kompyuterda modellashtirish tajribasini faollashtirishga bogʻliq.
Avtonom ichki modellar yagona informatsion shina – modellar banki, kompyuter modellari boʻyicha bilimlar bazasi orqali bir-birlari bilan axborot almashishadi. Modellashtirish kompyuter tizimlarining xususiyatlari – ularning yuqori integratsiyasi va interfaolligidadir. Koʻpincha bu kompyuter vositalari real vaqt rejimida ish olib boradi.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
