Tojiboyev abdulhamidning yuridik psixologiya fanidan «sud muhokamasining psixologik asoslari»

Kurs ishining tuzulishi ; Kurs ishida 2 ta bob kurs ishini nazari va amaliy qismi, xulosadan iborat.
I-BOB. SUD JARAYONIGACHA BO’LGAN AMALGA OSHIRILGAN ISHLARNING PSIXOLOGIK ASOSLARI.

1. 
   DASTLABKI TERGOV MATERIALLARINI O'RGANISH VA SUD MUHOKAMASINI REJALASHTIRISH
   

Sud muhokamasining ushbu bosqichida sudya dastlabki tergov materiallari va uning xulosasi, yozma materiallar va ashyoviy dalillar bilan tanishib, qayta qurish faoliyatini amalga oshiradi. Bu erda "birinchi darajalilik effekti" ga berilmaslik va dastlabki tergov davomida shakllangan hodisa modeli ta'siriga tushmaslik muhimdir. Bu bosqichda sudyaning aqliy faoliyatining tahliliy va tanqidiy tomonlari faollashadi. Sudya variantli modellashtirish, fikrlash tajribalarini o'tkazish, qarama-qarshiliklarni ilgari surishda o'rganilayotgan hodisaning paydo bo'lishi va rivojlanishini majoziy ma'noda tasvirlashga harakat qiladi. Tergovchining barcha harakatlari tanqidiy tahlil qilinadi, ularning zarurligi, har tomonlama va protsessual asosliligi oydinlashtiriladi. Sudya versiyasini ilgari surgan holda, sudya eng ishonchli, tasdiqlangan faktlarga asoslanadi, odil sudlovning mumkin bo'lgan noto'g'riligini oldini olishga intiladi.
Sud majlisida ishni ko'rib chiqishning rejalashtirilgan ketma-ketligi ko'rib chiqilayotgan voqeaning haqiqiy dinamikasini aks ettiruvchi sud majlisi ishtirokchilari tomonidan uni idrok etishning adekvatligini ta'minlashi kerak. Sudya haqiqatda "zaif" joylarni aniqlaydi va zarur sud va tergov harakatlarini belgilaydi. “Asosiy” faktlar manbalariga, ularning ichki izchilligiga alohida e’tibor beriladi. Ularning tasodifiy mos kelishi ehtimoli tahlil qilinadi. Sud majlisiga chaqiriladigan shaxslar doirasi belgilanadi. Barcha kerakli hujjatlar talab qilinadi.
Tekshirilayotgan hodisaning barcha faktlari sabab-natija munosabatlari tizimida tan olinishi kerak, birorta ham fakt izohsiz qolmasligi kerak. “O'zingizni ayblanuvchining o'rniga qo'ying va jinoyat sodir bo'lgunga qadar, jinoyat sodir bo'lgan paytda, undan keyin uning ko'zlari bilan atrofga qarang; sheriklarning har biriga, jabrlanuvchilarga, guvohlarga nisbatan ham xuddi shunday qiling, ularning roli sizga to'liq tushunarsiz. Jinoyatchining turli vaqtlarda jabrlanuvchi yoki jinoyat sheriklari bilan sodir bo'lishi mumkin bo'lgan harakatlari, uchrashuvlari va muzokaralarini o'zingizga aniqlab bering; jinoyat sodir bo'lganidan keyin ularning o'zaro munosabatlari o'zgarganmi yoki yo'qligiga e'tibor bering ... Joy va vaqtning taxminiy shartlarini o'zgartiring. Bu sizga qiziqqan odamlar tergovchidan nimani yashirishga muvaffaq bo'lganligini sizga ko'rsatishi mumkin.
Dastlabki tergov materiallari bilan tanishish ishni aniq va to'liq tushunishga olib kelishi kerak. Barcha noaniqliklar sud-tibbiyot ekspertizasi yo'nalishini ko'rsatadi. E'tibor nafaqat bo'lgan narsaga, balki bo'lmagan narsaga ham qaratiladi. Dalil nima bo'lgan va nima bo'lmagan bo'lishi mumkin.
Ish materiallarini o'rganish jinoyat protsessining barcha ishtirokchilari: sud, prokuror va advokat faoliyatining dastlabki bosqichidir. Ushbu bosqichda allaqachon ularning protsessual pozitsiyasi shakllangan. Ishni puxta bilishgina ularga sud faoliyatining strategiyasi va taktikasini belgilash, sud munozaralarida ishonchli va asosli nutq uchun tezislar tizimini shakllantirish imkonini beradi. Ushbu bosqichda dalillar va ularni olish manbalari tizimlashtiriladi, ularning ishonchliligi tanqidiy tahlil qilinadi va barcha mumkin bo'lgan qarama-qarshiliklar ilgari suriladi. Zaruriy ko‘chirma va bayonnomalar tuzilmoqda, ishning ishchi xulosasi tuzilmoqda - ayblov epizodlari, sudlanuvchilarning ko‘rsatmalari yoziladi, ashyoviy dalillar va hujjatlar tizimlashtiriladi, dalillar tizimidagi mumkin bo‘lgan bo‘shliqlar, protsessual dastlabki tergov jarayonida yo‘l qo‘yilgan huquqbuzarliklar aniqlangan
Ish materiallari bilan birinchi tanishish alohida keskinlik kasb etadi, shu bilan birga yo'naltirish va tadqiqot faoliyati kuchaytirildi. Hali ham asosiy va ikkinchi darajali darajaga o'tish yo'q. Bu erda har qanday tafsilot diqqat bilan tekshirilishi, barcha mumkin bo'lgan munosabatlarga kiritilishi kerak. O'rganilayotgan hodisaning butun holati yangilanadi, voqeani boshqa nuqtai nazardan ko'rishga imkon beradigan hamma narsa hisobga olinadi.
Dastlabki tergov materiallarini o'rganish jarayonida prokuror va himoyachi sud muhokamasida bo'lajak nutqidan parchalar tayyorlaydilar. Tergov qilinayotgan hodisaning haqiqiy tasvirini tiklab, ular voqeaning majoziy rasmlarini yaratadilar, uning ishtirokchilarining xatti-harakatlarini, ularning shaxslararo munosabatlarini aks ettiradilar. “Ishning sirlari haqida mulohaza yuritish bilan birga, nutq uchun zarur bo'lgan suratlar haqida ham o'ylash kerak ... Dramani ijro etganlar va uning qurbonlari, ularning sheriklari, qarindoshlari va do'stlarini jinoyat sodir etilishidan ancha oldin yig'ilishlarda tasavvur qiling. sodir bo'lganidan keyin turli kunlar sudgacha va suddan keyin aniqlangan. Ushbu uchrashuvlarda ularning ehtimoliy xatti-harakatlari, tahdidlari, va'dalari va tanbehlarini o'zingiz tushuning; ularni to'q va och, g'azablangan va mehribon torting".
Kelajakdagi nutqning mantiqiy sxemasi bilan bir qatorda uning "jangovar sxemasi" ishlab chiqilmoqda, hissiy va ekspressiv elementlar ishlab chiqilmoqda. Asosiy tezislar atrofida alohida tafsilotlar qurilishi kerak, bu juda ko'p bo'lmasligi kerak.
Ish bilan tanishish natijasida ular shubhasiz aniq ajratilgan aniqlangan faktlar taxminlardan, shubhali dalillardan, tergovchidan mustaqil ravishda dalillarga baho beriladi. Ishning har bir holati protsessual raqibning taxminiy nuqtai nazaridan ham ko'rib chiqiladi.