Toʻplam muallifi haqida ma’lumot

2. Badiiy asarni o‘qib berish. Asarni dastlabki o‘qib berishda bolalarga uning mazmunini esda saqlab qolish kerakligini, so‘ng uni qayta hikoya qilib berish lozimligini ta'kidlamaslik kerak, aks holda, badiiy asarning g‘oyaviy tomonini idrok eta olmasligi mumkin. Asar rnatnini ma'noli qilib, ishtirok etuvchilarning dialogini intonatsiya bilan ajratib o‘qib berish (yokihikoya qilib berish) juda muhimdir. Shunday qilinganda bolalarga asardagi qahramonlarga va voqealarga o‘z munosabatlarini bildirishga yor-dam bergan bo‘lamiz.
3. O‘qib berilgan asarning mazmuni va shakli yuzasidan suhbat. O‘qib berilgan yokihikoya qilib berilgan asar mazmuni yuzasidan beriladigan savollar oldindan yaxshilab o‘ylab qo‘yilgan bo‘Iishi kerak. Mashg‘ulolning bu qismi uncha uzoq bo‘Imasligi, bolalarga 4 — 5 savol berish bilan kitoyalanish lozim.
4. Adahiy asar matnini ikkinchi marta o‘qib berish (yokihikoya qilib berish). O‘qib berishdan avval tarbiyachi bolalarga asarni diqqat bilan tinglashni, Lining mazmunini esda olib qolishni, keyin qayta hikoya qilib berishlarini ta'kidlaydi.
5. Boialar tomonidan asarni qayta hikoya qilib berish. Misol tariqasida o‘zbek xalq ertaklaridan „Uch tulki" crtagini qayta hikoya qilish mashg‘ulotini keltiramiz.
Tarbiyachi ertakni o‘qib berishdan (yokihikoya qilib berishdan) avval bolalarga quyon,
qo‘ng‘iroq, eshak va bolasi xo‘tikning, tulkining (ona tulki, ota tulki, bola rasrnlarini ko‘rsatadi va bolalardan ularning nomini so‘raydi. Tarbiyachi bolalardan tulki qanday hayvon ekanligini, eshak, uning bolasi xo‘tik, quyon qanday hayvon ekanligini so‘rab oladi. So‘ngra tarbiyachi bolalarga mana shu hayvonlar, „Uch tulki" ertagida uchrashini aytadi va bolalarga bu ertakni hikoya qilib beradi (yokio‘qib beradi). Shundan so‘ng asar mazmuni yuzasidan savollar beradi:
„Hozir men sizlarga qaysi ertakni hikoya qilib berdim? Bu ertak qaysi hiylagar hayvon haqida yozilgan? Enakdagi tulkilar qanday? Rahmdilmi yokihiylagarmi? Ular qanday qilib quyonni aldashdi? Ertak oxirida tulkining bolasi Qashqani (quyonni) qanday qilib aldaganini kim eslab qoldi?
Tarbiyachi bolalarga savollarga hammalari to‘guri va aniqja-vob berganlarini, asar mazmuniga yaxshi Eushunib olganlarini aytib, „Hozir men bu ertakni yana bir marta hikoya qilib beraman, sizlar csa uni diqqat bilan tinglanglar, keyin uni menga qayta hikoya qilib berasizlar", — deydi.
Asarni ikkinchi marta hikoya qilib bergach, 5 — 6 bolani ertakni qayta hikoya qilib berishga chiqaradi. Har bir bolaning qayta hikoya qilib berishlari baholanadi. Masalan: „Behzod ertakni juda qiziqarli, ifodali qilib aytib berdi, ammo uning hikoyasi to‘liq bo‘lmadi. U ona tulki quyonni qanday aldaganini hikoya qilib bermadi".
Katta guruh bolalarini qayta hikoya qilishga o‘rgatishda lurli Lisullardan foydalaniladi:
a) tarbiyachi tomonidan tuzilgan reja asosida qayta hikoya qilish;
b) bolalarga tanish bo‘lgan ikkita-uchta asarlardan birini o‘z xohish-istaklari bilan qayta hikoya qilish;
d) asarni sahnalashtirib, qayta hikoya qilish, Katta guruh bolalari o‘rtoqlarining hikoyalarini baholashga jalb etiladi.
Bunday muhokamani uyushtirish metodik jihatdan juda murakkab bo‘lib, u tarbiyachidan katta mahoratni, har bir bolaning shaxsiy xususiyatlarini bilishni talab etadi. Yana bu ishning murakkabligi shundan iboratki, boialar hamma hikoyalarni cslarida saqlashlari lozim bo‘iadi, shuning uchun bofalarning hikoyasini yozib borgani ma'qul, so‘ngra ularning ba'zilarini muhokamadan avval o‘qib berishi kerak. Muhokamani tashkil etish bolalarni qayta hikoya qilishdagi yaxshi va yomon tomonlarni scza olishga, o‘rtoqlariga nisbatan xayrixohlik bilan munosabatda bo‘lishni larbiyalashga yordam beradi.
Yangi o‘quv materialini o‘zlashtirish darajasini tekshirish bo‘yicha tezkor-so‘rov
savollari.
1.Qayta hikoya qilib berishga qanday talablar qo‘yilgan?
2.Qayta hikoya qilishga o‘rgatish usullari nimalardan iborat?
3.Qayta hikoya qilib berish mashg‘uloti qismlarini sanab bering.
4.Badiiy asarlar yuzasidan qanday savollar berilishi mumkin?
5.Katta guruh bolalarini qayta hikoya qilishga o‘rgatishda qaysi usullardan foydalaniladi?