Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Siyosiy madaniyat – siyosiy tizim subyektlari bo‘lgan siyosiy partiya-
lar, birlashmalar va jamoalarning davlat hokimiyatini amalga oshirishda ishtiro-

---

155
VII bob.
 Jamiyatning siyosiy 
tizimi va davlat
ki hamda siyosiy munosabatlarni tashkil etish chog‘ida qo‘llaydigan (rioya 
etadigan) qadriyatlar, siyosiy g‘oyalar, e’tiqod va ramzlar tizimidir. Siyosiy 
madaniyat muayyan millat yoki ijtimoiy–siyosiy jamoaning siyosat olami, siyo-
siy jarayonlar amalga oshishining qonun va qoidalari xususidagi tasavvurlari 
majmui hamdir. B. To‘ychiyevning ta’biricha, siyosiy madaniyat ijtimoiy ong va 
umumiy madaniyatning siyosiy institutlar hamda siyosiy jarayonlar bilan uzviy 
bog‘liq bo‘lgan qismi va jihatlarini qamrab oladi. Ular, o‘z navbatida, davlat 
va siyosiy institutlarning shakllanishi, amal qilishiga sezilarli ta’sir o‘tkazadi. 
Siyosiy madaniyat tarkibiga siyosiy tizim doirasida namoyon bo‘luvchi e’tiqod 
va fikr yo‘nalishlari ham kiradi1
1
. Boshqa bir olim K.S. Gadjiyevning fikricha, 
siyosiy madaniyat – siyosiy hamjamiyat subyektlarining ko‘pchiligi tomonidan 
e’tirof etilgan normativ qadriyatlar tizimidir
2
.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi mamlakat siyosiy tizimining 
qonuniy asoslarini tashkil etadi. Unda davlat, siyosiy partiyalar va jamoat bir-
lashmalarining huquqiy maqomi va o‘zaro aloqalari hamda faoliyatining ustu-
vor tamoyillari belgilangan. Siyosiy tizimning amal qilishi, faoliyat ko‘rsatishi 
mazkur institut haqidagi konstitutsiyaviy qoidalarning ro‘yobga chiqishi va 
hayotga tatbiq etilishini anglatadi.
Siyosiy tizimning asosiy funksiyalari quyidagilardan iborat: 
birinchidan, xalqning siyosiy irodasini aniqlash, ifodalash va amalga 
oshirishga ko‘maklashish;
ikkinchidan, xalq ommasini jamiyat va davlat oldida turgan vazifalarni 
muvaffaqiyatli bajarilishiga safarbar etish; 
uchinchidan, jamiyatni uyushtirish va boshqarish, jamiyat rivojining qo-
nuniyatlarini aniqlash va ilmiy asoslantirilgan mexanizmlarni yaratish. 
 
Tarixan olib qaraganda davlatni dast-
labki siyosiy tashkilot deb hisoblash mum-
kin. Davlatning siyosiyligi shundaki, u 
hukmronlikka intilgan va erishgan ijtimoiy 
guruhlarning (sinflarning) manfaatini ifodalovchi tashkilot sifatida maydonga 
keldi. Keyinchalik ijtimoiy guruhlar, qatlamlarning manfaatlarini ifoda etuvchi 
boshqa uyushmalar, tashkilotlar, partiyalar vujudga kelib, o‘ziga xos siyosiy 
tashkilotlar yig‘indisi, majmui, tizimi hosil bo‘ldi. 
1
Qarang: Оdilqoriyev Х.T., G‘oyibnazarov Sh. Siyosiy madaniyat. – T., 2004; Туйчиев Б. Про-
блемы формирования политической культуры и демократизация современного общества. – Т., 1991. 
– 33–34-betlar.
2
Qarang: Гаджиев К.С. Политическая наука. – М., 1995. – 338-bet.