Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

b) huquqiy munosabat – huquq normalarining insonlar xulq-at-
voriga ta’siri natijasida vujudga keladigan munosabat. Huquq normasi 
bilan huquqiy munosabat o‘rtasida uzviy bog‘liqlik mavjud. Hayotda faqat yuri-
dik normalarda nazarda tutilgan huquqiy munosabatlargina mavjud. Kishilar 
o‘rtasidagi muayyan munosabatlarga huquqiy norma qo‘llanilgach, ular huquqiy 
munosabatlarga aylanadi. Ijtimoiy munosabatlarning huquqiy tartibga solinishini 
ixtiyoriy hodisa emas, balki qonuniyatli jarayon deb tushunish lozim. Buning 
sharti shuki, huquqiy normalar tartibga solinuvchi ijtimoiy munosabatlardan, 
bevosita huquqiy voqelikdan kelib chiqishi kerak, chunki huquqiy normalar 
munosabatlarni tug‘diruvchi sabab bo‘lishdan avval ushbu munosabatlar 
ichki rivojlanishning oqibati, ularning zaruriy, mohiyatiga oid maxsus belgisi 
bo‘lganligidir
1
.
d) huquqiy munosabat – bu kishilarning o‘zaro subyektiv huquq-
lar va yuridik majburiyatlar vositasidagi aloqalaridir. Bu ijtimoiy alo-
qaning alohida shakli. Ya’ni, huquq normalari bilan mustahkamlangan huquq 
va majburiyatlar orqali amalga oshadigan aloqadir. Subyektiv huquq egasi – 
huquqdor, vakolatli shaxs; yuridik majburiyatlar egasi – majburiyat o‘tovchi 
shaxsdir. Har qanday huquqiy munosabatda huquqdor shaxs qarshisida maj-
buriyat o‘tovchi shaxs (inson, tashkilot, davlat idorasi) hozir bo‘ladi. Xuddi shu 
ma’noda huquqiy munosabat individuallashgan (ya’ni, shaxsi aniqlangan) aloqa 
hisoblanadi. 
Shaxsini belgilash 
nomma-nom va ijtimoiy vazifani bajarishdagi roliga 
qarab ikki ko‘rinishda bo‘ladi.
Shaxsini nomma-nom belgilashda huquq sohiblari o‘z ismi-shariflari, 
tashkilotlar esa, o‘zlarining to‘liq unsurlari bilan nomlanadilar. Masalan, nikoh 
1 
Дудин А.П. Диалектика правоотношения. – Саратов, 1984. – 13-bet.

---