tengligi yoki hokimlik-bo‘ysunish (iyerarxik) tarzidaligiga qarab bu
munosabatlar farqlanadi. Tomonlar huquq va majburiyatlarining tengligiga asos-
langan (avtonom) huquqiy munosabatlar, masalan, fuqaroviy-huquqiy, oilaviy-
huquqiy munosabatlar ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Hokimlik va bo‘ysunish
(ya’ni, avtoritar) mazmunidagi huquqiy munosabatlar, jumladan, jinoiy-huqu-
qiy, ma’muriy-huquqiy munosabatlar shaklida bo‘ladi. Bunda bir taraf ustuvor
huquqqa, hokimiyat vakolatlariga ega. Ikkinchi taraf esa, bo‘ysunish holatida
bo‘lib, asosan majburiyat o‘taydi.
Adabiyotlarda kompleks huquqiy munosabatlar haqida ham so‘z
yuritiladi. Bunday munosabatlar uzoq davom etuvchi, nisbatan turg‘un, mu-
rakkab tarkibli bo‘lib, ulardagi o‘zaro huquq va majburiyatlar ko‘p qirraliligi
bilan namoyon bo‘ladi. Ushbu turdagi munosabatlarga er-xotin o‘rtasidagi yoki
korxona ma’muriyati bilan xodim o‘rtasidagi munosabatlar va boshqalar mi-
sol bo‘la oladi. Kompleks huquqiy munosabatlar, o‘z navbatida, bir necha
oddiy huquqiy munosabatlarga bo‘linadi. Kompleks huquqiy munosabatlar ular
tarkibiga kiruvchi oddiy huquqiy munosabatlardan o‘zining vujudga keltiruv-
chi, o‘zgartiruvchi va bekor qiluvchi asoslariga (yuridik faktlarga) ko‘ra farq
qiladi.
Huquqiy munosabatlar umumiy va aniq (konkret), mutlaq va nisbiy
turlarga ham bo‘linadi. Umumiy huquqiy munosabatlar deganda, avva-
lo, fuqarolarning asosiy huquq, erkinlik va majburiyatlarini mustahkamlovchi
konstitutsiyaviy normalar asosida vujudga keluvchi munosabatlar tushuniladi.
Fuqarolar qonunda nazarda tutilgan vakolatlarga ega bo‘lgach, barcha u yoki
bu huquq subyektlari bilan huquqiy aloqadorlikda hisoblanadilar. Basharti,
mazkur huquq va erkinliklar amalga oshirilsa,
aniq huquqiy munosabat vu-
Do'stlaringiz bilan baham: |
