Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

xususiy-nazariy 
muammolari
4-§.

---

525
XXV bob.
 Dаvlаt vа huquq nаzаriyasining dolzаrb muаmmolаri
vа milliy huquqshunoslikning ustuvor vаzifаlаri
huquqiy ongi, tafakkuri va madaniyati qanchalik yuqori bo‘lsa, huquqiy davlat 
va fuqarolik jamiyati barpo etishga yo‘naltirilgan islohotlar shunchalik samarali 
bo‘ladi. Shu bois, aholining huquqiy madaniyatini shakllantirish hamda uni 
muttasil yuksaltirish, yangi huquqiy doktrinani, huquqiy mafkurani ijtimoiy 
ongga singdirish shakl va usullarini ilmiy-nazariy tadqiq etish fanimizning 
muhim vazifasi hisoblanadi. Mazkur vazifalarni hal etish orqali aholimizning, 
har bir 
shaxsning huquqiy jihatdan ijtimoiylashuviga erishish mumkin.
Ma’lumki, jamiyat a’zolarining, har bir shaxsning huquqiy ijtimoiylashuvi 
masalalarini ilmiy tadqiq etish davlat va huquq nazariyasi oldida turgan yangi 
dolzarb muammolardan biridir. 
Huquqiy ijtimoiylashuv – shaxs (fuqaro) 
ning huquqiy tizim faoliyatiga, huquqiy muhitga, huquqiy munosabatlarga faol 
jalb etilishi bo‘lib, uning jamiyatda shakllangan huquqiy qadriyatlar va madani-
yat me’yorlarini, namunalarini va huquqqa muvofiq xulq-atvor stereotiplarini 
(andozalarini) o‘zlashtirishi, huquqiy talablar, qoidalar hamda prinsiplarni keng 
anglashi va ularni o‘z faoliyatida qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qilishi jarayonidir.
3. 
Huquqiy tartibga solishning yuridik, sotsial va ma’naviy-ruhiy 
mexanizmlarini chuqur tatqiq etish alohida dolzarb masaladir. Bu borada, 
shuningdek, huquqiy tartibga solish yoki huquqni (qonunni) qo‘llash algorit-
mini o‘rganish yangi nazariy bilim va amaliy natijalar berishi mumkin.
4. 
Qonunni amalga oshirish mexanizmini takomillashtirish davlat 
siyosati darajasiga ko‘tarilgan masala hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi 
Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2015-yil 23-yanvardagi qo‘shma 
majlisidagi ma’ruzada shunday ta’kidlandi: «Huquqni qo‘llash va amalga 
oshirish samaradorligini albatta o‘rganishni va shu asosda parlament palatalari-
ning qonun ijodkorligi, nazorat-tahlil ishlari dasturlariga zudlik bilan tuzatish-
lar kiritishni ko‘zda tutadigan me’yoriy huquqiy mexanizmlarni mustahkam-
lash – bugungi kunda dolzarb vazifaga aylanishi darkor.»
1
.
Chamasi, qonunni amalga oshirishda samaraga erishish uchun 
«qonun-
ning ichki mexanizmi» va «qonunni amalga oshirishning tashqi mexanizmi» 
uyg‘unligini ta’minlash juda zarur. Qonunning ichki mexanizmi mukammal 
bo‘lishi uchun undagi norma (modda) va qoidalar matnida huquq subyektlari 
huquq va majburiyatlarining o‘zaro mutanosibligiga erishish lozim. Uning tashqi 
mexanizmi esa, qonunning ijrosini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan me’yoriy-
huquqiy hujjatlar qabul qilinishi, institutsional-tashkiliy chora va protsessual 
mexanizmlar yaratilishi talab etiladi. Bunda, shuningdek siyosiy, iqtisodiy, ijti-
moiy (jamoatchilik nazorati) va yuridik kafolatlarga, huquqiy madaniyat omil-
lariga tayaniladi.
1 
Хаlq so‘zi, 2015-yil 24-yanvаr.

---