Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

qonun chiqarish (qonun ijodkorligi), boshqaruv, huquq-
ni muhofaza qilish (shu jumladan, sudlov) va axborot funksiyalariga 
bo‘linadi. Bunday tasniflashning o‘ziga xos xususiyati shundaki, u davlat ho-
kimiyatini ro‘yobga chiqarish jarayonini, hokimiyatlar taqsimlanishi prinsipini 
ifodalaydi. Bu qonunchilik (vakillik), ijro etish, sud hokimiyati tarmoqlari faoli-
yati bilan bog‘liq rasmiy tasniflashdir. Shunday bo‘lsa-da, ushbu tasnifdan il-
miy va amaliy maqsadlarda tez-tez foydalaniladi. 
«To‘rtinchi hokimiyat» deb ataluvchi ommaviy axborot vositalari faoliyatini 
ko‘rsatuvchi axborot tarqatish vazifasiga alohida e’tibor qaratish lozim. Bu 
funksiya ham o‘zining mazmuni, tuzilishi, ta’minlash usullari va vositalariga 
ega. Ushbu funksiyaning o‘ziga xos xususiyati quyidagilardan iborat: aholini 
aniq maqsadga yo‘naltirilgan axborot bilan ta’minlash, ijtimoiy ongga axborot 
orqali ta’sir ko‘rsatish va axborot uzatishning boshqa usullaridan iborat bo‘lib, 
hokimiyat barcha tarmoqlarining, butun davlatning amal qilishi va faoliyat 
ko‘rsatishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratadi. 
Umuman olganda, aytish joizki, 
davlat funksiyalari – davlatning 
yaxlit, siyosiy, institutsional, hududiy jihatdan yagona va ayni vaqtda, diffe-
rensiatsiyalashgan faoliyati yo‘nalishidir. Shuning uchun davlat nazariyasida 

---

109
V bob.
 Davlatning
funksiyalari
davlat funksiyalarini ichki va tashqi funksiyalarga ajratish, ya’ni davlatning 
jamiyatga (davlatning o‘zi ham jamiyatning alohida tashkiloti hisoblanadi) mu-
nosabati bo‘yicha (ichki funksiyalar) va davlat shaklida tashkil topgan boshqa 
jamiyatlarga, boshqa davlatlarga nisbatan munosabati (tashqi funksiyalar) 
bo‘yicha faoliyatini aniqlash funksiyalarni taqsimlashning g‘oyat keng tarqal-
gan va e’tirof etilgan usulidir. 
Davlatning ichki funksiyalari – uning 
jamiyat ichki hayotini boshqarish bo‘yicha 
faoliyatining asosiy yo‘nalishlaridir. Ichki 
funksiyalarni tasniflash davlat faoliyatining sohalari bo‘yicha amalga oshiriladi. 
Boshqaruv shakllari yoki davlat qurilishidan qat’i nazar, har bir davlat bir qator 
asosiy iqtisodiy, ijtimoiy, muhofaza va nazorat qilish vazifalarini hal etadi. Bun-
dan tashqari, hozirgi vaqtda atrof-muhitni muhofaza qilish barcha davlatlarning 
eng muhim vazifasidir. Davlat faoliyatining mazkur sohalariga muvofiq 
uning ichki funksiyalari iqtisodiy, ijtimoiy, moliyaviy nazorat, huquqiy tarti-
botni ta’minlash va tabiatni muhofaza qilish funksiyalariga bo‘linadi.
1.