Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

267
XII bob.
 Huquq 
normasi
oid normalar (ya’ni, protsessual normalar) Fuqarolik-protsessual kodeksida 
mustahkamlangan bo‘ladi.
Protsessual huquqiy normalar tashkiliy munosabatlarni tartibga soladi, 
hamda sof tashkiliy, rasmiy, boshqaruv xususiyatiga ega. Ular doimo moddiy 
huquq normalari tartibi, shakllari va tatbiq qilish usullarini belgilaydi. Protses-
sual normalar ikkilamchi xususiyat kasb etadi. Protsessual huquqiy normalar 
hamma vaqt ham alohida sohalarda jamlanavermaydi. Bu hol sodir bo‘lgan 
taqdirda ham, u huquq sohasining ma’lum bir rivojlanish bosqichida bo‘ladi, 
ya’ni muvaqqat bo‘ladi. Protsessual normalar o‘ziga xos huquqiy kompleksni 
hosil qilib, huquq sohasining ma’lum bir bo‘linishi tashkil etilishidan vujudga 
keladi. Huquq normalarida xatti-harakatni shakllantirishning mavhumligiga 
qarab, 
abstrakt (mavhum, umumiy) va kazuistik (nisbatan konkret) norma-
lar farqlanadi. Muayyan bir munosabat turini yaxlit holda tartibga soladigan 
normalar abstrakt (mavhum) normalar hisoblanadi. Bir munosabat turining 
muayyan bir qismini tartibga soladigan normalarni esa, kazuistik normalar, 
deb yuritiladi. Masalan, Konstitutsiyaning «Asosiy prinsiplar» deb nomlangan 
1-bo‘limi normalari abstrakt, umumiy tabiatga ega, Bu bo‘limda O‘zbekiston 
Respublikasi ijtimoiy va siyosiy tuzumining asoslari umumiy tarzda mustah-
kamlangan. Keyingi bo‘limlarda esa asosiy qoidalar yanada aniqroq ifodalanib, 
ularga batafsil to‘xtalib o‘tilgan: masalan, inson va fuqarolarning asosiy 
huquqlari, erkinliklari va burchlari (2-bo‘lim), davlat hokimiyatining tashkil 
etilishi (5-bo‘lim) va hokazo. Huquq normalari, shuningdek, 
asosiy (dastlabki) 
va 
hosila normalarga bo‘linadi, birinchisida umumiy xarakterga ega bo‘lgan 
qoidalar mustahkamlansa, (masalan, qonun normalari), ikkinchisida esa, umu-
miy qoidalarni rivojlantiruvchi, aniqlashtiruvchi normalar mustahkamlanadi 
(masalan, qonunosti normativ hujjatlarning normalari qonun normalarini 
aniqlashtiradi, konkretlashtiradi).
Huquq normalari amal qilish hududiga qarab,