Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Qonunlarni 
tizimlashtirishda 
yuridik texnikaning 
ahamiyati
7-§.

---

336
Odilqoriyev X.T. 
Davlat va huquq nazariyasi
O‘z vaqtida Sh.L. Monteskye qonun chiqaruvchi amal qilishi lozim bo‘lgan 
bir nechta qoidani ta’riflab bergan edi:
– qonun uslubi sodda va aniq, dabdaba va jimjimadorlikdan xoli bo‘lishi 
lozim;
– tushunchalar aniq bo‘lishi, har xil talqin qilish imkoniyatini istisno 
etishi lozim;
– qonunlarda real va dolzarb masalalarni ko‘tarish, ramziylik va 
mavhumliklardan qochish zarur;
– qonunlar matni mantiq bo‘yicha mashqlar bo‘lmasligi, aqliy salohiyati 
o‘rtacha bo‘lgan odamlarga mumkin qadar tushunarli bo‘lishi lozim; 
– qonunni ko‘p sonli istisnolar, cheklashlar va eslatmalar bilan qalashtirib 
tashlash yaramaydi;
– qonunlar puxta o‘ylangan, asoslangan va amaliyot uchun zarur bo‘lishi 
lozim. 
Mazkur prinsiplar hozir ham o‘z dolzarbligini yo‘qotgani yo‘q. Qonun 
loyihalarini ishlab chiqishning sinovdan o‘tgan usullarisiz ilg‘or parlamenta-
rizmni tasavvur qilish mumkin emas.
Qonunchilik texnikasining usullari va metodlari ko‘p va rang-barang-
dir. Uning asosiy vazifasi qonunchilik hujjatlarining tushunarli hamda yuridik 
amaliyotda foydalanish uchun qulay, sifatli, lo‘nda va ixcham bayon etilgan nor-
malarini ishlab chiqishda eng yaxshi shart-sharoit va imkoniyatlar yaratishdan 
iborat. Bundan kelib chiqib, normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarining tartibi 
va shakliga qo‘yilishi lozim bo‘lgan quyidagi asosiy va eng umumiy talablarni 
belgilash mumkin: 
1) normativ-huquqiy tartibga solishning to‘liqligi, huquqiy munosabatlar 
modelini tuzish, shuningdek yuridik normalarni ta’riflashda kamchilik va nuq-
sonlarning yo‘qligi;
2) normativ-huquqiy ko‘rsatmalarning aniqligi, normalarni haddan tashqa-
ri umumiy, mavhum ta’riflashga, haddan ziyod cheklovlarga yo‘l qo‘ymaslik;
3) mantiqiy jihatdan qat’iy va izchil bayon etish, huquqiy hujjatning nor-
mativ ko‘rsatmalari o‘rtasida uzviy aloqani ta’minlash;
4) normativ hujjatda ham, butun huquq tizimida ham ziddiyatlarga yo‘l 
qo‘ymaslik; 
5) normativ materialni iloji boricha qisqa va ixcham bayon etish (lekin ix-
chamlikka intilish huquqiy ko‘rsatmaning barcha asosiy qoidalarini to‘liq bayon 
etish zarurati bilan zid kelmasligi kerak);
6) normativ va nonormativ ko‘rsatmalarni, muvaqqat va doimiy norma-
larni aniq ajratish;

---