Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi
Huquqiy tizimning tarkibiy
Download 6.22 Mb. Pdf ko'rish
|
3.Davlat va huquq nazariyasi
Huquqiy
tizimning tarkibiy elementlari 2-§. 345 XVI bob. Huquqiy tizim va huquqiy islohot maqomdagi tuzilmalarni qamrab oladi, birlashtiradi. Ta’kidlash joizki, huquqiy tizim tarkibiga: 1) falsafiy yoki mafkuraviy (huquqning talqini, huquqiy tushuncha va kategoriyalar, huquqiy ong, huquqiy mafkura, huquqiy madaniyat); 2) normativ (jamiyatda amal qilayotgan huquqiy normalar majmui); 3) institunional-tashkiliy (huquq ijodkorligi va huquqni qo‘llash ja- rayoni bilan bog‘liq yuridik muassasalar); 4) sotsiologik, ya’ni ijtimoiy (huquqiy munosabatlar, huquqni tatbiq etish, qonuniylik muhiti, yuridik amaliyot) elementlar kiradi. Huquqiy tizim harakatdagi «jonli» hodisa sifatida talqin etilishi lozim. Zero, u ijtimoiy hayotning faol tarkibiy qismi sifatida kishilar o‘rtasidagi muno- sabatlarni uzluksiz tartibga solish vazifasini bajaradi. Amaliy jihatdan huquqiy tizim harakatlanishining dinamik talqini muhim ahamiyat kasb etsa, ilmiy nuqtayi nazardan uni statik (harakatsiz) tarzda ajratib olib ifodalash muayyan mazmunga ega. Shundan kelib chiqib, huquqiy tizim strukturasini statik va dinamik jihatdan tavsiflash mumkin. Statik holatda uning tarkibiy qismlari quyidagilardir: 1) yuridik norma- lar; 2) huquqiy prinsiplar va institutlar; 3) huquqiy muassasalar yig‘indisi; 4) huquqiy g‘oyalar, qarashlar, tasavvurlar. Dinamik holatda: 1) huquq ijodkorlik jarayoni; 2) huquqni amalga oshirish (qo‘llash) jarayoni; 3) huquqiy munosabatlar; 4) huquqiy tartibga solish mexanizmi; 5) huquqiy tafakkur (huquqiy ongning rivoji, ijtimoiy hayotga faol ta’siri). Huquqiy tizimning dinamik ko‘rinishi bu mazkur tizim elementlarining harakatlanish jarayoni, uning maqsadli yo‘nalishi va pirovardida ko‘rsatadigan samarasidir. Shunday qilib, jamiyat huquqiy tizimi tarkibiga quyidagi asosiy element- larni kiritish mumkin: – huquqiy normalar yig‘indisi (huquqiy tizimning o‘zagi); – huquqiy prinsiplar (rahbariy g‘oyalar); – huquq ijodkorlik jarayoni (vakolatli idoralarning faoliyati); – huquqni amalga oshirish, qo‘llash jarayoni; – huquqiy munosabatlar (huquqiy normaning amalga oshirilish shakli); – huquqiy tartibga solish mexanizmi; – yuridik muassasalar tizimi; – yuridik amaliyot (sud amaliyoti, tergov amaliyoti, adliya amaliyoti va hokazo); – huquqiy ong (huquqiy hodisalarning ijtimoiy ongdagi in’ikosi); – huquqiy siyosat (strategiya); – huquqiy mafkura (g‘oyaviy-ma’naviy jihat); |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling