Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

«Davlat – 
jamiyatning siyosiy-hududiy tashkilotidir. Davlat hududi – muayyan 
davlat suvereniteti ostida bo‘lgan, tarixiy voqelik, xalqaro bitimlarga muvofiq 
o‘rnatiladigan va mustahkamlanadigan hududdir»
1
.
Davlat hududi – uning yurisdiksiyasi tarqaladigan makon. Davlat o‘zining 
tegishli hududida suveren hokimiyatini amalga oshiradi va ularni boshqa dav-
latlar va ayrim guruhlarning hujumidan himoya qilish huquqiga ega. Muayyan 
davlatning tegishli qonunlari faqat o‘sha davlatning belgilangan hududida amal 
qiladi, boshqa davlatlar esa, undan mustasno hisoblanadi. Zero, qonunlarni 
makonda amal qilishi prinsipining mohiyati va mazmuni ham shundadir. 
Hudud, odatda, 
ma’muriy hududiy deb ataladigan maxsus bo‘linishga 
ega bo‘ladi. Masalan, 1991-yil 20-noyabrda Oliy Kengash tomonidan qabul 
qilingan «O‘zbekiston Respublikasi ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalarini hal 
etish tartibi to‘g‘risida»gi Qonunga muvofiq, Qoraqalpog‘iston Respublikasidan 
tashqari, viloyatlar, tumanlar, shaharlar, shaharlardagi tumanlar, qishloqlar, 
1 
Qarang: Раянов Ф.М. Проблемы теории государства и права (юриспруденции). – М., «Право и 
государство». 2003. – 112-bet.

---

75
III bob.
 Davlat haqida
umumiy ta’limot
ovullar va shaharchalar ham O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy 
qismlari hisoblanadi. O‘zbekiston o‘z yurisdiksiyasini mazkur hududlarda amal-
ga oshiradi. Davlat aholini ma’muriy-hududiy birliklarga ajratib, o‘z hokimi-
yatini ma’muriy-hududiy prinsip asosida amalga oshiradi.
Respublikamiz Markaziy Osiyoda, Amudaryo bilan Sirdaryo oralig‘ida 
joylashgan bo‘lib, uning hududi shimoliy-g‘arbda Turon past tekstligini, 
janubiy-sharqda Tyanshan va Oloy tog‘ tizimlarini, janubiy-g‘arbda Qizilqum 
cho‘llarining bir qismini egallaydi. Maydonining umumiy uzunligi 2355 kilometrni 
tashkil etadi. O‘zbekiston tarkibiga Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Toshkent 
shahri, 12 ta ma’muriy viloyat, 157 ta qishloq tumani, 123 shahar va 104 sha-
har tipidagi qo‘rg‘on kiradi.