Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Noan’anaviy monarxiya cheklangan monarxiya shakli sifatida ko‘p 
uchramaydigan davlat shakli bo‘lib, davlat boshqaruvi amaliyotida faol 
rivojlanmagan. Ushbu boshqaruv shakli monarxiyaning boshqa turlaridan 
farqli o‘laroq, ayrim o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Noan’anaviy monarxiyada 
ham respublika, ham monarxiya shaklining elementlari uyg‘unligi namoyon 
bo‘ladi. Birlashgan Arab Amirligi yetti amirlik – Abu Dabi, Dubay, Sharja, 
Ajman, Um mul-Qayvayn, Al-Fujayra va Ra’s ul-Xaymadan iborat bo‘lib, ho-
kimiyatning oliy organi – amirliklarning shayxlaridan iborat Oliy kengash 
hisoblanadi. Mazkur kengash a’zolari 5 yil muddatga davlat boshlig‘i – Oliy 
amirni saylaydilar. Uning monarxiya boshqaruv shakliga xos xususiyati shun-

---

89
IV bob.
 Davlatning
shakllari
daki, Oliy amir faqatgina yetti amirlik rahbarlaridan va kelajakda shu amirlarning 
taxt merosxo‘rlaridan saylanadi. Amir lavozimi esa faqatgina yagona avlod 
va uning merosxo‘rlariga tegishlidir. Hukmdorning taxtni egallashi jarayoni 
xalqning irodasiga bog‘liq bo‘lmagan holda shakllantiriladi, bu esa, o‘z navba-
tida, monarxiyaga xos xususiyat kasb etadi.
Mazkur boshqaruv shaklining respublikaga oid jihati shundaki, Oliy amir 
saylov yo‘li bilan belgilanib, u muayyan davrgacha vakolatli hisoblanadi. De-
mak, saylovning mavjudligi va muayyan muddatning o‘rnatilganligi respub-
likaga xos bo‘lgan xususiyatdir. 
Malayziya davlati misolida quyidagilarni ko‘rish mumkin: davlat boshlig‘i – 
Oliy hukmdor (podshoh, 2001-yil 12-dekabrdan Sulton Tuanku Said Nutra 
Jamolullayl) 9 malayya shtati sultonlari kengashida yashirin ovoz berish yo‘li 
bilan 5 yil muddatga saylanadi. Bunda uning tor doiradagi shaxslar tomonidan 
saylanishi hamda davlat boshlig‘i lavozimiga faqat sulton va uning qavm-qarin-
doshlari tarkibidan nomzodlar taqdim etilishi monarxiyaning belgisi sifatida 
e’tirof etilsa, saylov institutining mavjudligi hamda muayyan davriy muddatga 
vakolat berilishi esa respublika boshqaruv shaklining ko‘rinishi hisoblanadi.