Тошкент архитектура ва қурилиш институти иноғомжонова Ф. Ш

ОИТС касаллигининг ривожланиши бир неча босқичига эга:

• 
  Касалликнинг юқиши.
  
• 
  Инфекциянинг ўткир клиник кўриниш даври.
  
• 
  Сероконверсия (қонда антитананачалар пайдо бўлади)
  
• 
  Сурункали даври
  
• 
  ОИТС – орттирилган иммунитет танқислиги синдроми даври.
  
• 
  Терминал босқич
  

Биринчи босқичи ўткир клиник кўринишлар даври деб аталади ва бу босқичда касаллик ўта юқумли бўлади. Зарарлангандан кейин 40-90%
инсонларда 5-30 кунда ноаниқ симптомлар ( иситма кўтарилиши, бош оғриғи, тери тошмалари, лимфа безларининг катталашуви, дискомфорт ҳисси) пайдо бўла бошлайди. Бу даврда қонда вируслар концентрацияси жуда баланд бўлиб, у бутун танага тарқалади. СД4 лимфоцитларининг сони кескин камайиб кетади, ОИВ титри эса тобора ошиб боради. Маълум муддатдан сўнг бу симптомлар тобора йўқола бошлайди. Бу вақтга келиб иммун тизим касалликни назорат остига олади: СД 4 ҳужайралари Т- лимфоцитларни (СД4 ёки Т-киллерлар) стимуляция қилади ва улар зарарланган ҳужайраларни қира бошлайдилар. Бундан ташқари кўп сонли ОИВ антитаначалари ҳосил бўла бошлайди.
Ўткир босқич сўнгида фаол иммун реакция СД4 лимфоцитларининг кўпайишида организмга ёрдам беради. Бу эса инфекция билан кейинчалик курашда жуда муҳим. Бундан ташқари, СД4 ҳужайралари буткул йўқ бўлса иммун тизим уларни тиклай олмайди ОИВ билан зарарланишдан, то ОИТСнинг шаклланишигача 2-15 йил ўтиши мумкин. ОИТС даврига ўтишдан олдин, ОИВ билан зарарланган инсон ташқи кўриниши ва ўзини ҳис этиши соғлом бўлиши мумкин, аммо шу даврда инфекцияни бошқа соғлом одамга юқтириши мумкин.

Сероконверсия:

-Зарарлангандан сўнг 6 ой муддат ичида қонда антитаначалар пайдо бўлади.
-Серологик текширувлар натижаси бемор умрининг охиригача мусбатлигича қолади.
-ОИВ инфекция ҳам умр бўйи давом этади.
Ўткир босқичдан сўнг сурункали давр бошланиб у 10 йил ва ундан ошиқ вақт давом этиши мумкин,у даврда зарарланган инсонлар ўзларини яхши ҳис қиладилар, қонда СД4 лимфоцитлари даражаси унча баланд бўлмаса ҳам меъёрга эга. Қонда ОИВ таркиби маълум даражада стабиллашади (касалликнинг кейинги ривожланиши шунга боғлиқ). Бунда вирус пассив ҳолатга ўтмайди, балки фаол кўпайиб иммун тизимини емира
бошлайди. Беморларнинг «яхши» ҳолати иммун тизимнинг СД4 лимфоцитларини кўплаб ишлаб чиқаётгани, шунинг учун қонда уларнинг мавжудлиги бошқа патогенлар билан курашиш учун етарлилиги билан тушунтирилади.
Вирус билан тинимсиз курашаётган иммун тизим тобора ҳолдан тояди ва ниҳоят, қонда СД4 лимфоцитларининг сони борган сари камайиб боради. Қачонки 1мм қонда уларнинг сони 200га етса ОИВ ташувчилар ОИТС билан оғриган беморга айланадилар. Ушбу эрта симптоматик босқич бир неча ойдан бир неча йилгача давом этиши мумкин. Бу даврда, одатда ҳамроҳ касалликлар ривожлана бошлайди (бу касалликлар соғлом одамлар учун ҳеч қандай хавф туғдирмайди).
1мм қонда СД 4 лимфоцитлар 100 ҳужайрадан паст бўлса кечки симтоматик босқич бошланиб, иммун тизимининг катта зарарланганлиги ва оғир ҳолат билан характерланади. Ушбу босқич бир неча ойдан бир неча йилгача давом этиши мумкин. Беморнинг вазни кескин камайиб кетади, доимий чарчоқни ҳис этади, унинг иммун тизими деярли ишламайди. Бир оз вақтдан сўнг касаллик сўнгги босқичга ўтади, бунда СД4 лимфоцитлар сони 1мм қонда 50 ни ташкил этади ва чуқур иммунитет танқислиги холати келиб чиқади. Бу босқич 1-2 йил давом этади ва бемор ОИТСга ҳамроҳ юқумли касалликлардан ёки саратон (рак) дан нобуд бўлади.
Касалликнинг ривожланиши беморларнинг индивидуал хусусиятларига боғлиқ. Масалан, ҳамроҳ касалликлар СД4 лимфоцитлар даражаси 200 дан ошиқ бўлганда ҳам билиниши мумкин- бунда юқумли касалликнинг кечиши ОИТС ташхисини қўйиш учун етарли бўлади. Махсус даволанмаган беморлар 10-11 йил ичида, баъзан 1 йилдан сўнг вафот этишлари мумкин. ОИВ билан зарарланганларнинг 4-7 % қонида эса СД4 лимфоцитлари меъёрий даражада 8 йилгача сақланиб, бемор 20 йил ҳаёт кечириши мумкин.