Toshkent axborot texnologiyalari universiteti u. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev operatsion tizimlar

Bir protsessorli tizimlar
Yaqin vaqtgacha ko‘pgina kompyuter tizimlari bitta protsessordan foydalangan. Bir protsessorli tizimda umumiy maqsadli ko‘rsatmalar to‘plamini, shu jumladan foydalanuvchi jarayonlarining ko‘rsatmalarini bajarishga qodir bitta asosiy protsessor mavjud bo‘lgan. Deyarli barcha bitta protsessor tizimlarida boshqa ixtisoslashtirilgan protsessorlar mavjud. Ular disk, klaviatura va grafik kontrollerlar kabi maxsus qurilmalar uchun protsessorlar shaklida taqdim etilishi mumkin; yoki, asosiy kadrlarda, ular ma’lumotni tizim komponentlari o‘rtasida tezkor ravishda ko‘chiradigan kiritish/chiqarish protsessorlari kabi ko‘proq umumiy maqsadli protsessorlar shaklini olishlari mumkin. Bularning barchasi ixtisoslashtirilgan protsessorlar cheklangan ko‘rsatmalar to‘plamini bajaradilar va foydalanuvchi jarayonlarini ishga tushurmaydilar. Ba’zan ularni operatsion tizim boshqaradi, chunki operatsion tizim ularga keyingi vazifalari haqida ma’lumot yuboradi va ularning holatini kuzatadi. Masalan, disk kontrollerining mikroprotsessori asosiy protsessordan so‘rovlar ketma-ketligini oladi va o‘z diskini navbatga qo‘yish va rejalashtirish algoritmini amalga oshiradi. Ushbu tartibga solish asosiy protsessorni diskni rejalashtirish xarajatlaridan ozod qiladi. Maxsus maqsadli mikroprotsessorlardan foydalanish keng tarqalgan va u bir protsessorli tizimni ko‘p protsessorli tizimga aylantirmaydi. Agar bitta umumiy maqsadli protsessor mavjud bo‘lsa, unda tizim bir protsessorli tizimdir.
Ko‘p protsessorli tizimlar
So‘nggi bir necha yil ichida hisoblash tizimida ko‘p protsessor tizimlari (parallel tizimlar yoki ko‘p protsessorli tizimlar deb ham ataladi) ustunlik qila boshladi. Bunday tizimlarda ikki yoki undan ko‘p protsessorlar o‘zaro aloqa qiladilar, kompyuter shinasini, ba’zan esa soat, xotira va tashqi qurilmalarni almashadilar. Ko‘p protsessorli tizimlar birinchi marta serverlarda paydo bo‘ldi va shu vaqtdan boshlab ish stoli va ko‘chma tizimlarga o‘tdi. Yaqinda smartfonlar va planshet kompyuterlari kabi mobil qurilmalarda bir nechta protsessorlar paydo bo‘ldi. Ko‘p protsessorli tizimlar uchta asosiy afzalliklarga ega:

•