Toshkent davlat agrar universiteti X. Nomozov, M. Atabayev, Z. Asqarova, S. Asatova tuproq xossalari va o

14.2. Solinadigan o‘g‘itlarning samarali turi,
aralashmasi va nisbatini aniqlash
U yoki bu ekinga solinadigan o‘g‘itning samarali turi va aralashmasini aniqlash uchun har bir tuproq iqlim sharoitida quyidagicha 8 variantda tajribalar o‘tkazish kerak. 1.O‘g‘itsiz, 2.N, 3.P, 4.K, 5.NP, 6.NK, 7.PK, 8. NPK. Shu tajriba ma’lumotlari asosida tegishli o‘simlikka solinadigan o‘g‘it turi va aralashmasini aniqlash mumkin bo‘lsada tegishli o‘g‘it turidagi oziq elementlar nisbatini aniqlab bo‘lmaydi. Buning uchun quyidagi jadvaldan foydalanish lozim bo‘ladi.
26-jadval
Tuproqdagi harakatchan P₂O₅ K ₂O miqdoriga bog‘liq ravishda azotning miqdoriy sarfi va uning fosfor va kaliyga nisbati

O‘simliklar	1 s. Mahsulotni yetishtirish uchun sarf bo‘ladigan oziq element (azot) miqdori kg	Tuproqning ta’minlanganlik darajasi bo‘yicha fosfor (suratda) va kaliyning (maxrajda) azotga nisbati
Tuproqning ta’minlanganligi		I	I I	III	IV	V
O‘rta tolali paxta	6,00	0,90 0,50	0,70 0,40	0,50 0,30	0,30 0,20	0,20 0,10
Don uchun makkajo‘-xori va oq jo‘xori	2,50	0,90 0,40	0,70 0,30	0,50 0,20	0,30 0,15	0,30 0,10
SHoli	3,20	0,75 0,40	0,60 0,30	0,45 0,20	0,30 0,15	0,15 0,10
Sabzavot	0,62	0,90 0,60	0,70 0,50	0,50 0,40	0,30 0,25	0,15 0,10

14.3. tuproqqa kiritiladigan o‘g‘itlarning optimal
me’yorini hisoblash uslubi.
U yoki bu ekinga beriladigan tegishli o‘g‘it me’yorini hisoblashning juda ko‘p usullari mavjud bo‘lib ularning barchasi ikki guruhga bo‘linadi:
-Birinchi usul tegishli tuproq-iqlim va agrotexnik sharoitida o‘g‘itlarning turli xil me’yorlarining hosildorlikka real ta’sirini o‘rganadigan tajriba ma’lumotlariga asoslanadigan usul bo‘lib, bu usul real haqiqatga eng yaqini hisoblanadi. Biroq bu usul har bir tuproq-iqlim va agrotexnik sharoitda ko‘p yillar turli xil (kichik delyankali va ishlab chiqarish sharoitida) dala tajribalar o‘tkazilishi bilan bog‘liq bo‘lganligi uchun ko‘pincha hisoblash usulidan foydalaniladi.
-Ikkinchi usul bu tegishli hosilni paydo qilish uchun zarur bo‘lgan oziq elementlar miqdoridan kelib chiqadigan hisoblash usuli bo‘lib bunda tuproqdagi oziq elementlar miqdori va undan o‘simliklarning foydalanish koeffitsiyenti ham hisobga olinadi.
Bu usul asosida rejalashtirilgan hosilga beriladigan o‘g‘it me’yorini ko‘plagan olimlar turlicha yo‘llar bilan hisoblaganlar. Biroq ularning har bittasida o‘ziga yarasha kamchiliklar bor. Biz quyida taklif qilayotgan rejalashtirilayotgan hosil uchun solinadigan o‘g‘it me’yorini hisoblash uslubimiz ham kamchiliklardan holi bo‘lmasada avvalgi taklif qilingan uslublardan keng qamrovliligi, real haqiqatga ko‘proq yaqinligi bilan farq qiladi.
Rejalashtirilgan hosil uchun tegishli o‘g‘it dozasi (M) quyidagi formula bilan aniqlanadi:
(V-P)