Toshkent davlat agrar universiteti X. Nomozov, M. Atabayev, Z. Asqarova, S. Asatova tuproq xossalari va o

Tuproqlarni harakatchan azot miqdori bo‘yicha guruhlash. O‘simliklar oson o‘zlashtiradigan azot miqdori bo‘yicha agrokimyoviy xaritanoma tuzishda tuproqdagi nitrat va ammoniy shaklidagi azot aniqlanadi, bu shakldagi azotning yuqori harakatchanligi hisobga olinib, agrokimyoviy tekshirish ishlari har yili takrorlanib turishi kerak.
Tuproq namunalari analiz qilingach, olingan natijalar asosida tuproqlar harakatchan azot bilan ta’minlanganlik darajasiga ko‘ra beshta guruhga bo‘linadi: juda past, past, o‘rtacha, yuqori va juda yuqori. Azot miqdorining ortib borishiga qarab ushbu guruhlarga tegishli konturlar sariq, och yashil, havo rang, och siyoh rang va siyoh ranglarga bo‘yaladi yoki tegishli chiziq shakllari bilan ifoadalanadi (20-jadval)
20-jadval
Tuproqlarni harakatchan azot miqdori bo‘yicha guruhlash

Guruh №	Ta’minlangan-lik darajasi	Mineral azot miqdori, mg/kg	Xaritada belgilanadi
			rangi	chiziq shakli
1.	Juda past	<20,0	Sariq	Nuqta
2.	Past	20, 1-30, 0	Och yashil	Punktir
3.	O‘rtacha	30, 1-50, 0	Havo rang	Gorizontal chiziq
4.	Yuqori	50, 1-60, 0	Och siyoh rang	Vertikal chiziq
5.	Juda yuqori	>60, 0	Siyoh rang	To‘g‘ri katak

Tuproqlarni harakatchan fosofor miqdori bo‘yicha guruhlash. Muayyan tuproq tipi uchun tavsiya etilgan uslublardan biri bo‘yicha harakatchan fosfor miqdori aniqlangach, barcha tuproqlar harakatchan fosfor bilan ta’minlanganligiga ko‘ra beshta guruhga bo‘linadi: juda past, past, o‘rtacha, yuqori, juda yuqori. Har bir guruh uchun alohida rang belgilangan bo‘lib, xaritanomani bo‘yashda ana shu ranglardan, yuo‘yoqlardan foydalaniladi (21-jadval). Odatda fosfor miqdorining ortib borishiga qarab xaritanomalar och yashildan binafsha ranggacha bo‘yaladi.


21-jadval
Tuproqlarni harakatchan fosfor miqdori bo‘yicha guruhlash

Guruh №	Ta’minlangan-lik darajasi	R2O5 mg/kg Machigin usuli bo‘yicha	Xaritada belgilanadigan
			rangi	chiziq shakli
1.	Juda past	<15,0	Och yashil	Nuqta
2.	Past	15, 1-30, 0	YAshil	Punktir
3.	O‘rtacha	30, 1-45, 0	Och havo rang	Gorizontal chiziq
4.	Yuqori	45, 1-60, 0	Havo rang	Vertikal chiziq
5.	Juda yuqori	>60, 0	Binafsha rang	To‘g‘ri katak

Tuproqlarni almashinuvi kaliy miqdori bo‘yicha guruhlash. Tuproqlardagi almashinuvchi kaliy miqdori aniqlangan, barcha tuproqlar kaliy bilan ta’minlanganligiga ko‘ra beshta guruhga bo‘linadi: juda past, past, o‘rtacha, yuqori, juda yuqori. Kaliy miqdorining ortib borishiga qarab ushbu guruhlar xaritada och sariq va to‘q jigar ranglar oralig‘idagi besh xil rang bilan belgilanadi (22-jadval). Tuproqlarni almashinuvi kaliy bilan ta’minlanganlik darajasini xaritanomada turli shakldagi chiziqlar bilan ham ifodalash mumkin, masalan, gorizontal, punktir va vertikal chiziqlar va to‘g‘ri kataklar shaklida.