Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. A. Temirov dividendlar va

3. Dividendlar afzalligi nazariyasi yoki “Uzoqdagi bug‘doydan 
yaqindagi somon yaxshi” 
Dividendlarni afzalligi nazariyasi avvalgisiga qarama-qarshidir. 
Mayron Gordon va Jon Lintnerlar fikriga ko‘ra, dividendlar to‘lash 
(koeffitsiyenti) oshgani sayin, aksiyadorlik kapitalining qiymati 
(daromadliligi) kamayib boradi, chunki investorlarga ko‘ra kapital 
qiymatining oshishi shaklida daromad olish dividendlar shaklida 
olinadigan daromaddan ko‘ra riskka ko‘proq tortiladi deb hisoblashadi. 
Shuningdek, birinchisi nisbatan noaniq kelajakda va fond bozorining 
qulay umumiy holatida to‘lansa, ikkinchisi esa aksiyadorlar tomonidan 
tegishli qaror qabul qilingandan so‘ng olinishi mumkin
21
.
Investorlar, riskni minimallashtirish tamoyilidan kelib chiqqan 
holda, faqat kelajakda ko‘rilishi mumkin bo‘lgan daromadga, 
shuningdek aksiyadorlik kapitalining o‘sishi ehtimoliga qaraganda 
joriy dividendlarni afzal ko‘radilar. Bundan tashqari, joriy dividend 
to‘lovlari investorlarning mazkur kompaniyani investitsiyalashning 
maqsadga muvofiqligi va foydaliligi masalalaridagi shubha darajasini 
kamaytiradi.
Bu holda ularni investitsiya qilingan kapitalni diskontlash 
koeffitsiyenti sifatida foydalaniladigan foyda me’yorining kamroq 
miqdori qoniqtiradi, bu esa aksiyadorlik kapitali bozor bahosini 
oshiradi. Aksincha, agar dividendlar to‘lanmasa, shubha ham ortadi, 
aksiyadorlar uchun maqbul foyda me’yori ham ortadi, bu esa 
aksiyadorlik kapitalining bozor bahsini tushurib yuboradi, demak, 
aksiyadorlar farovonligini kamaytiradi.
Darhaqiqat, nazariya mualliflari fikriga ko‘ra, dividend shaklida 
kutilayotgan har bir pul birligi qayta kapitalizatsiya qilingan pul 
birligidan ancha yuqoridir. Ushbu dalilning mohiyati mashhur maqolni 
yaxshi tasvirlaydi: “Uzoqdagi bug‘doydan yaqindagi somon yaxshi”. 
Dividend siyosati aksiyadorlarning umumiy mulkiga ta’sir qiladi. 
Investorlar, riskni minimallashtirish tamoyiliga asoslanib, har doim 
kapitallashgan daromaddan ko‘ra joriy dividendlarni afzal ko‘rishadi. 
Joriy dividend to‘lovlari ushbu kompaniyaga qilingan investitsiya-
21
Грачев А.Н. Финансовая устойчивость предприятия. Критерии и методы оценки в 
рыночной экономике. – М.: Дело и Сервис, 2013. – с. 400. 

---

38 
larning maqsadga muvofiqligi va rentabelligiga nisbatan investor-
larning risk darajasini pasaytiradi. Shu sababli, aksiyadorlarni 
sarmoyaning bozor qiymatining oshishiga olib keladigan diskont 
nisbati sifatida ishlatiladigan investitsiyadan keladigan daromadga 
nisbatan kamroq daromad olish stavkasi ham qoniqtiradi. 
Gordon va Lintner nazariyasining asosiy xulosasi quyidagilardan 
iborat: 

umumiy daromadlilik formulasida dividendli daromad ustuvor 
ahamiyatga ega;

dividendga yo‘naltiriladigan foyda ulushini oshirib borish yo‘li 
orqali kompaniyaning bozor qiymatini oshishiga, binobarin, uning 
aksiyadorlari farovonligini oshishiga erishish mumkin. 
Shuning bilan birga, aksariyat hollarda dividend shaklida olingan 
daromad baribir keyinchalik o‘zining yoki boshqa kompaniyalarning 
aksiyalariga qayta investitsiyalanishi mumkin, bu esa risk omilini u 
yoki bu dividend siyosati foydasiga qo‘llash imkonini bermaydi.