Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti b. B. Berkinov, D. S. Ashurova, M. K. Abdullaeva, G. E. Zahidov

8.4. Kapital qo’yilmalar hajmini prognozlash.
Kapital 
qo’yilmalar 
hajmini 
investisiiya 
dasturiga 
kiritilgan 
investisiiya loyihalari qiymati orqali aniqlashtiriladi.
Investisiiya dasturlarini 
shakllantirishning asosiy tamoyillari 
quyidagilar hisoblanadi:
investisiiya jarayonlarini boshharish sohasida davlat siyosatini amalga 
oshirish, jumladan 
zarur 
hajmlarda, 
maqbul 
shartlarda 
horijiy 
investisiiyalami va kreditlami jalb etish, shuningdek loyihalami tanlab 
olishning amaliy mehanizmini shakllantirish va ulaming amalga
54

---

oshirilishini monitoringini olib borish asosida ulardan samarali foydalanish 
mehanizmini yaratish;
belgilangan davlat ustuvorliklari asosida eng muhim tarmoqlami, 
ishlab chiqarishlarni va faoliyat sohalarini qo’llab quvvatlash;
ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan tarmoqlami aholi turmush darajasi 
va sifatini oshirishni, iste’mol talabini faollashtirishni ta’minlovchi 
hajmlarda birinchi navbatda investisiiyalash;
mineral hom ashyo resurslarini va qishloq xo’jaligi mahsulotlarini 
chuqur qayta ishlashni, tayyor maxsulotni tashqi bozorda raqobatbardoshli 
darajaga etkazishni ta’minlashga yo’naltirilgan ishlab chiqarishlarni jadal 
rivojlantirishga qaratilgan investisiiya loyihalarini qo’llab quvvatlash;
transport infratuzilmasini rivoj lantirish va takomillashtirish, shu 
jumladan transkontenental transport yo’laklariga integrasiiyalash, logistika 
komplekslarini shakllantirish;
investisiiya loyihalarini Dastuming aniq ro’yhatiga oldindan 
belgilangan mezonlari asosida shartnomalar tuzish amaliyotini joriy etish;
ilgari boshlangan ob’ektlami tugallash uchun markazlashtirilgan 
investisiiyalami birinchi navbatda ajratish. Dasturlami ishlab chiqishda 
yirik va o’ta muhim loyihalar alohida, katta bir tipdagi loyihalar yahlit 
kiritilishi mumkin.
Dastur yiqma jadvallari bilan tahliliy qismdan, aniq dasturdan va 
ustuvor investisiiya takliflarining yiqma ro’yhatidan iborat bo’ladi.
Dastumi ishlab chiqish va amalga oshirish bo’yicha barcha ishlami 
O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi muvofiqlashtiradi.
Dastuming barcha hisob kitoblari tadrijiy tarzda, respublikaning uch 
yillik davrda ijtimoiy iqtisodiy rivoj lantirish prognozlari va investisiiya 
loyihalarining aniq dasturi asosida ishlab chiqiladi.
Aniq dasturga iqtisodiy jiqatdan samarasiz loyihalami, shuningdek 
ilgari jalb qilingan kreditlar bo’yicha muddati o’tkazib yuborilgan harzi 
bo’lgan korhonalar loyihalarini kiritish taqiqlanadi.
quyidagilar birinchi bosqichda loyihaning ustuvorligini belgilashning 
mezonlari hisoblanadi:
Loyihaning tarmoqni rivoj lantirish strategiyasiga muvofiqligi;
Moliyaviy va iqtisodiy samaradorlik;
Maqalliy hom ashyodan va butlovchi buyumlardan foydalanish 
darajasi;
Tayyorlangan mutahassislaming mavjudligi;
Loyihalami amalga oshirishga tayyorlanganligi darajasi;
Ishga tushirilgandan keyin foydalanish harajatlari.

---

har bir mezonning muhimligi darajasi tarmoqni rivojlantirish 
strategiyasini hisobga olgan holda O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot 
vazirligi tomonidan belgilanadi.
Ikkinchi bosqichda uch yillik davrda respublika iqtisodiyotidagi 
tarkibiy o’zgarishlar prognoziga muvofiq qo’shimcha ravishda quyidagi 
mezonlar hisobga olinadi:
•Tarmoqning istiqboldagi prognoz o’sish sur’atlari;
• Eksport saloqiyatining prognoz o’sish sur’atlari;
•
Tarmoqning 
umuman 
respublika 
bo’yicha 
makroiqtisodiy 
ko’rsatkichlarga ta’sirini o’zgarishi;
• Tarkibiy omillar;
• Ilgari qo’yilgan investisiiyalar samaradorligi;
• Asosiy fondlar aqvoli va quwatlardan foydalanish darajasi;
• Loyihaning ijtimoiy ahamiyati.
Ikki bosqichda tanlab olish natijalariga ko’ra Dasturga kiritiladigan 
ob’ektlaming aniq dasturi shakllantiriladi.
Dastumi va investisiiya loyihalarini amalga oshirishning birinchi yili 
ko’rstakichlari mavjud moliyaviy resurslar va boshqa resurslar bilan o’zaro 
boqlangan bo’lishi kerak hamda birinchi moliyaviy yilda o ’zgartirilmaydi.
Dasturlami va investisiiya loyihalami amalga oshirishning ikkinchi va 
keyingi yillari ko’rstakichlari har yili aniqlashtirilishi kerak, bunda 
boshlanmagan loyihalaming bir qismi yangi loyihalarga almashtirilishi 
mumkin.