Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti b. B. Berkinov, D. S. Ashurova, M. K. Abdullaeva, G. E. Zahidov
Download 6.6 Mb. Pdf ko'rish
|
Arm Б Б Беркинов ва бошқ Минтақаларни ижтимоий иқтисодий ривожланишини
|
У=-1,045+2,073
xi +2,671 x 2 tengligini olamiz. Hizmatlar sohasini prognozlashning namunaviy uslubiyoti 4 78 _JTurizm hizmatlari bozorining rivojlanishini bashoratlash uchun Microsoft Ehsel paketidan foydalanish mumkin. Turizm hizmatlari bozorini prognozlash 2 usulda amalga oshirilishi mumkin. 1-usul. Ko’rsatkichning kelajakdagi rivojlanishini baholash. Prognozlash uchun 1996 yildan boshlab O’zbekistondagi turizm hizmatlarining asosiy qismi taklif etilayotgan Toshkent, Samarqand, Buhoro va Horazm viloyatlarida erishilayotgan ko’rsatkichlar inobatga olindi. Uzbekiston turizm bozorida qancha turistga hizmat ko’rsatilgani, ulardan qanchasi chet eldan kelgani, qancha fuqarolarimiz chet ellarga va mamlakatimiz bo’yicha sayoqatlarga jo ’natilgani ko’rsatkichlari bilan birgalikda ko’shib tahlil etilad. Erishilgan daromadga ta’sir etuvchi eng muhim ko’rsatkichlami aniqlash zarurati tugiladi. Bundan oldin bu ko’rsatkichlaming bir-biriga qiladigan ta’sirlari darajasini aniqlab olish lozim bo’ldi. Buning uchun korrelyasiion tahlil zamr bo’ladi. Korrelyasiion tahlil o’rganilayotgan ko’rsatkichlaming bir- birini takrorlashini yoki bir-biriga qiladigan ta’sir kuchlarini ko’rsatib beradi. Ko’rsatkichlar orasida o’zaro ta’sir kuchli bo’lib chikdi. Korrelyasiiya koeffisienti qancha "1" rahamiga yaqin bo’lsa, shu koeffisientga bog’Iiq ikkala ko’rsatkich orasidagi aloqadorlik shunchalik kuchli bo’ladi. Jadvaldan ma’lum bo’ladiki, sohada erishiladigan natijalarga olingan daromad va hizmat ko’rsatilgan kishilar soni bilan baqo berish mumkin bo’ladi: so’mda olingan daromadlarga qilingan harajatlar eng kuchli ta’sir etar ekan (0,988). SHuningdek, turistik korhonalarimizning so’mdagi daromadlaming oshishiga maqalliy fuqarolarimizni Uzbekiston bo’yicha sayoqatga jo ’natish (0,707) va ulami kabul kilib hizmat ko’rsatish (0,648) ham ko’prok ta’sir etar ekan. SHuningdek, maqalliy fuqarolarimizni chet ellarga jo ’natish so’mda olinadigan daromadlaming kamayishiga (-0,728) olib kelar ekan (chunki fuqarolarimiz o’z mablag’larini chet ellarda sarflaydilar, natijada hizmat ko’rsatilgan kishilar soni ortganiga haramay, turistik korhonalarimiz tomonidan so’mda olingan daromadlar ortmaydi). Maqalliy fuqarolarimiz qancha ko’p chet ellarga jo ’natilsa, Uzbekiston ichida hizmat ko’rsatilgan maqalliy fuharolar soni shuncha kamayar ekan (-0,799 va -0,612) (bunga turistik talabga ega bo’lgan fuharolaming soni chegaralar^gani sabab bo’lishi mumkin). Hullas, sohada so’mda olinadigan daromadlami oshirish uchun maqalliy fuqarolarimizga hizmat ko’rsatishga ko’proq urg’u berishimiz lozim ekan; bunday sayoqatlami tashkil etishga ketadigan harajatlaming oshishidan havotirlanmasa ham bo’ladi. Fuqarolarimizga O’zbekiston ichida hizmat ko’rsatishning oshishi o’z navbatida umumiy harajatlaming oshishiga olib kelishini ”0,758" va "0,638” koeffisientlari ko’rsatib turibdi. Shuningdek, O’zbekiston fuqarolarini qabul qilish jami qabul qilingan kishilar sonini orttiradi (0,759). Jami qabul qilish ko’rsatkichiga horijdan qabul qilingan kishilar soni ham ta’sir ko’rsatadi (0,868). Natijada, jami hizmat ko’rsatilgan kishilar soni ham ortadi (0,604 0,794 va 0,867). Demak, hizmat ko’rsatilgan kishilar sonini oshirish uchun asosan qabul qilish (ham O’zbekiston fuqarolarini, ham horijiy mehmonlami) hizmatini rivojlantirish lozim bo’lar ekan. Hizmat ko’rsatilgan insonlar sonining ortishi o’z navbatida olingan daromadlami ortishiga olib kelishi aniq. Hizmat ko’rsatilagan kishilarga uzoqroq muddatlarda hizmat ko’rsatish olingan daromadlami yanada orttirishi mumkin. Hizmat ko’rsatish muddatlarining uzoq bo’lishi uchun ko’proq fuqarolarimizni chet ellarga jo ’natish (0,612) va ko’proq horijiy meqmonlami qabul qilishga intilish lozim bo’lar ekan (0.549). Ya’ni, O’zbek fuqarolari O’zbekiston ichida emas,chet ellarda ko’proq muddatda saeqat qilar ekan, shuningdek, O ’zbekiston ichida ko’proq muddatda sayoqat qiluvchilami horijiy meqmonlar tashkil etar ekan. SHuningdek, fuqarolarimizni Uzbekiston ichida sayoqat qilishga jo ’natish o’rtacha hizmat ko’rsatish muddati ko’rsatkichini (muddatining qisqaligi tufayli) kamaytiradi (-0,508). Hullas, O’zbekiston turizm hizmatlari bozorida ko’proq misidordagi turistlarga hizmat ko’rsatish uchun asosiy e’tibomi O’zbekiston fuqarolariga e’tibor berish kerak bo’ladi. Mabodo, turistlarga hizmat ko’rsatish muddatini oshirish maqsadi qo’yiladigan bo’Isa, halharo turizmga (halharo turizm miqdori - O’zbekistonga kelib ketgan horijiy meqmonlar soni va chet ellarga chiqib kelgan O’zbekiston fuqarolari sonining yig’indisidan iborat) e’tibor berish kerak bo’ladi. Turizm hizmatlari bozorida so’mda olingan daromadlarga O’zbekiston fuqarolariga mamlakatimiz ichida hizmat ko’rsatish ko’rsatkichlarining ta’sir darajasini aniqlash uchun 1996 - 2002 yillardagi ko’rsatkichlardan foydalanildi. Natijada quyidagi formula kelib chiqdi: Download 6.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|