Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti b. B. Berkinov, D. S. Ashurova, M. K. Abdullaeva, G. E. Zahidov

Y=-6089574150+43803,16*Xi+443 76,08*Хз 
(1)
(1) 
- O ’zbekiston madaniy turizm bozorida so’mda olingan 
daromadlaming regressiya formulasi.
Bu erda,
Y - O’zbekiston madaniy turizm bozorida so’mda olingan daromadlar, 
so’m;
80

---

ч
X] - turistik korhonalarimiz tomonidan fuqarolarimizni O’zbekiston 
bo’yicha sayoqatlarga jo ’natilishi miqdori, kishi;
X
2
- turistik korhonalarimiz tomonidan qabul kilingan O’zbekiston 
fuqarolarining soni, kishi.
Ya’ni, 
mamlakatimiz 
bo’yicha 
sayoqat 
qilishga jo ’natilgan 
fuqarolarimiz sonining 1 kishiga ortishi olinadigan daromadni 43803 
so’mga orttiradi. 
Turistik korhonalarimiz tomonidan 
O’zbekiston 
fuqarolarini qabul qilish ko’rsatkichlari 1 kishiga ortadigan bo’Isa, 
olinadigan daromad 44376 so’mga ortadi.
Tahlil ko’rsatishicha, mamlakatimiz bo’yicha sayoqat qiiishiga 
jo ’natilgan fuqarolarimiz sonining 1 kishiga ortishi olinadigan daromadni 
ko’rsatkichi bashoratdagidan 21119 so’mgacha farq qilishi mumkin. 
SHuningdek, turistik korhonalarimiz tomonidan O’zbekison fuqarolarini 
qabul qilish ko’rsatkichlari 1 kishiga ortadigan daromad bashoratdagidan 
24984 so’mga farq qilishi mumkin. Lekin, bunday hatolaming yuz berish 
eqtimoli ikkala holda ham 0,1 atrofidadir (bunday eqtimol 0,5dan kam 
bo’lishi etarlidir).
"SS" - kvadrat koldiqlarining yig’indisi ancha kichik.
"MS" - o’rtacha kvadrat hato ham kichik, bu ko’rsatkichlar qancha 
kichik bo’Isa, shuncha yahshi.
"R kvadrat" - ko’rsatkichi ”1” soniga qancha yaqin bo’lsa, shuncha 
yahshi.
"F" 
- 
ko’rsatkichi butun 
modelning 
ishonchlilik darajasini
ko’rsatmoqda. Erkinlik darajasi 
"5" ga teng topilganda 5%li hatolik 
eqtimolida "q" ko’rsatkichi "5,19" dan yuqori bo’lishi kerak.
"t" - ko’rsatkichi alohida olingan ko’rsatkichga bo’lgan ishonch 
darajasini anglatadi. Erkinlik darajasi "5" ga teng deb topilgan holda "t" 
ko’rsatkichi 5%li hatolik darajasida "2,015" dan yuqori bo’lishi kerak.
Yuqoridagi 4-jadvaldan kelib chiqadiki, turistik korhonalarimiz 
tomonidan fuqarolarimizni O’zbekiston bo’yicha sayoqatlarga jo ’natilishi 
ko’rsatkichiga ishonishimiz kerak bo’ladi. Ya’ni, kelajakda ko’proq 
daromad olish uchun fuqarolarimizni O’zbekiston bo’yicha sayoqat 
qilishga ko’proq intshishimiz kerak bo’lar ekan.
Hullas, O’zbekiston turizm hizmatlari bozorida so’mda olingan 
daromadning fuqarolarimizni mamlakatimiz bo’yicha sayoqatlarga 
jo ’natish bilan bog’liq regressiya formulasi quyidagi ko’rinishni oladi:
Y=238312126,4 +54290,22*X (2)
81

---

(2) - O’zbekiston turizm hizmatlari bozorida so’mda olingan 
daromadning 
fuqarolarimizni mamlakatimiz bo’yicha sayoqatlarga 
jo ’natish bilan boqlik regressiya formulasi.
Bu erda,
Y - O’zbekiston turizm hizmatlari bozorida olingan daromad, so’mda;
X - O’zbekiston bo’yicha sayoqatlarga jo ’natilgan fukarolarimiz soni, 
kishi.
Ya’ni, O ’zbekiston bo’picha sayoqatlarga jo ’natilgan fuqarolarimiz 
sonining 1 kishiga ortishi olingan daromadlami 54290,22 so’mga 
ko’paytiradi 
(haqiqatdagi 
ko’rsatkich 
bashoratdagidan 
24265,41 
so’mgacha farq qilishi mumkin).
Fuqarolarimizning O’zbekiston bo’yicha sayoqatlarga jo ’natilish 
ko’rsatkichlarini trendli bashoratlashga intiladigan bo’lsak, quyidagilar ega 
bo’lamiz:
Bundan xulosa chiharsa bo’ladiki, O’zbekiston turizm hizmatlari 
bozorida fuharolarmizni mamlakatimiz bo’yicha sayoqatga chiqishlari 
yiliga 14458 kishidan ortib boradigan bo’Isa, aynan shu tufayli olinadigan 
daromad yiliga 748 million 928 ming so’mga ortib boradi,
Bu quyidagi formula asosida aniqlandi:
A*B=C 
(3)
(3) - Uzbekiston turizm hizmtlari bozorida mamlakatimiz bo’yicha 
sayoqatga jo ’natilgan fuqarolarimiz sonidagi o ’zgarishning sohada 
olinadigan yalpi daromadga kiladigan ta’siri formulasi.
Bu erda,
A - O’zbekiston turizm hizmatlari bozorida mamlakatimiz bo’yicha 
saeqatga jo ’natilgan fuqarolarimiz sonidagi o ’zgarish, kishi,
В - fuqarolarimizni O ’zbekiston bo’yicha sayoqatga jo ’natishning bir 
kishiga ortishi olib keladigan (ko’shimcha) daromad miqdori, so’m,
С - Uzbekiston turizm bozorida mamlakatimiz bo’yicha sayoqatga 
jo ’natilgan fuqarolarimiz sonidagi o’zgarish olib keladigan (ko’shimcha) 
daromad mikdori, so’m.
Demak, (3) - formula asosida quyidagicha hisob-kitob amalga 
oshirildi:
14458 * 54290,22 = 748928000,76 (so’m)
Demak, quyidagicha istiqbol aniqlandi: O ’zbekiston turizm hizmatlari 
bozorida mamlakatimiz bo’yicha sayohatga jo ’natilgan fuqarolarimiz 
sonidagi o ’zgarish olib keladigan (ko’shimcha) daromad mikdori bir yilda 
deyarli 749 million so’mni tashkil etadi. Demak, O ’zbekiston turizm 
hizmatlari bozorini rivojlantirish uchun maqalliy fuqarolarimizni jonajoi
82

---

O’zbekistonimiz bo’yicha turistik sayoqatlarga ko’proq jo ’natishga 
intilishimiz lozim bo’ladi.
2-usul. Ko’rsatkichdan kutilayotgan maksimal darajani aniqlash
1. Ma’lum turdagi servis bo’yicha qancha hizmat ko’rsatish 
imkoniyati
mavjudligi aniqlanadi. Masalan, 
O’zbekiston meqmonhonalari 
bo’yicha
14000 honaga hammasi bo’lib 28000 kishi joylashtirish mumkin. 
Demak,
bir yil mobaynida Uzbekiston meqmonhonalarida hammasi bo’lib 10
mln
220 ming kishini joylashtirish mumkin (28000*365=10220000).
2. 
O’zbekiston bo’yicha meqmonhonada joylashish uchun 
to’lanadigan qaq ikkiming so’mdan tortib bir necha yuz dollargacha 
boradi. Narxlami o’rtacha 10
ming so’m deb oladigan bo’lsak (chunki narxi arzon honalaming soni
narxi 
qimmat 
honalarga 
haraganda 
ko’proq), 
Uzbekiston 
bo’yicha
meqmonhonalargajoylashtirishning o’zidan
10000* 10220000= 102200000000 
(so’m). 
Demak,
О ’ zbekiston 
bo ’ у icha
meqmonhona hizmatlarini ko’rsatish orqali eng ko’pi bilan 102,2 
mlrd. so’m daromad 
olinishi mumkin. Bu sohaga yuklanadigan vazifa 
eng ko’pi bilan 102,2 mlrd. so’m qilib belgilanishi kerak,
3. 
Uzbekiston meqmonhonalariga yil davomida mart oyining ohiri 
- may oyining ohirlari, avgust oyining ikkinchi yarmi - noyabr 
oyining boshlarigacha 
ko’plab 
horijiy 
turistlar 
keladi. 
Demak, 
horijiy turistlarga hizmat ko’rsatish eng ko’pi bilan 130 kunda 3 mln 640 
ming kishini 
tashkil 
etishi 
mumkin 
(130*28000=3640000). 
O’zbekiston aholisi yozning uch oyida o’zbekitson bo’yicha sayoqatga 
chiqadigan bo’Isa, meqmonhonalarda eng ko’pi bilan 2 mln 520 ming tasi 
to’htashi mumkin (90*28000=2520000). 
Demak, 
eng 
qulay 
sharoitlar 
yuz 
berganda Uzbekiston meqmonhonalariga 3 mln 640 
ming horijiy fuharo hamda 2 mln 520 ming maqalliy aholini jalb etish 
mumkin (qishki turizmni inobatga olmagan holda). Bu hammasi bo’lib 6 
mln 160 ming kishini qabul qilib, bundan 61,6 mlrd so’m daromad 
olish mumkinligini ko’rsatadi.
O ’zbekiston bo’yicha meqmonhonalarda 61,6 mlrd so’m daromad 
olish uchun real imkoniyat mavjudligi aniqlanishi lozim.
83

---

Shu 6 mln 160 ming kishini meqmonhonalarga jalb etishning real 
imkoniyatlari 
aniqlanishi 
kerak. 
Bunda 
haqiqatda 
Uzbekiston 
meqmonhonalarida yiliga 500 ming kishi qabul qilinayotganligini inobatga 
oladigan bo’lsak, bu aniqlangan saloqiyatning 10 foizidan ham kam 
darajada foydalanilayotgani aniqlanadi. Hizmat ko’rsatish hajmini 10 
barobarga oshirish uchun qancha moddiy-moliyaviy resurslar zarur 
bo’lishi kerakligi aniqlanadi.
Agar erishilishi istalayotgan ko’rsatkichlar aniqlanganidan ortiqcha 
bo’lishi kerak bo’lsa, shu ko’rsatkichlarga erishish uchun qancha o’rinlar 
qurilishi kerakligi aniqlab topiladi.