Toshkent davlat sharqshunoslik instituti tarjimashunoslik
-MAVZU. TARJIMADA MUQOBILLIK. PORTRET, PEYZAJ, RUHIYAT
Download 1.56 Mb. Pdf ko'rish
|
tarjimashunoslik
10-MAVZU. TARJIMADA MUQOBILLIK. PORTRET, PEYZAJ, RUHIYAT
TARJIMASINING MURAKKABLIKLARI. YOZUVCHI VA TARJIMON ORASIDAGI YAQINLIK VA TAFOVUTLAR Mustaqillikdan avvalgi davr tarjimachiligi XVIII asr oxri XIX asr boshilarida tatar ziyolilari o‘rtasida rus tilini bilgan kishilar Rossiyaning boshqa chekka o‘lkalariga (masalan, Turkistonga) qaraganda ko‘pchilikni tashkil qilar edi. Buning tarixiy sabablari bor, albatta. Gazeta va jurnal sa hifalarida rus tilini o‘qitish va o‘rganishga bag‘ishlab chiqqan maqolalar ko‘p, rus tilidan badiiy asarlarni tarjima q’iluvchi shoir, adiblar ham yetarli edi. Ayniqsa 1905 yil rus badiiy adabiyotidan tatar tiliga tarjima qilish ishi rivojlanib ketdi. Bu vaqtlarda yangi chiqqan gazeta, jurnal va yangi tashkil etilgan nashriyotlarda rus klassik adabiyotining namoyandalari Jukovskiy, Pushkin, Gogol, Lermontov, Goncharov, Chexov, Pisarev, Gorkiy va bopщa shoir, adiblarning asarlari tatarcha tarjimada alohida kitob yoki maqola tarzida bosilib chiqdi. Bu tarjima asarlari Boku, Ashxobod, Xorazm, Buxoro va boshqa joylarga ham tarqatilar edi. Tatar adabiyotiningtarakdiylarvar namoyandalari rus adabiyoti durdonalarini badiiy tarjima orqali targ‘ib qilishni o‘zlariga vazifa qilib oldilar. Tatar xalqining iste’dodli shoir va yozuvchilari Abdulla To‘qay, Majid G‘afuriy, Fotih Karimiy, Dardmand, S. Sunchalay, A. Battol va boshqalar rus yozuvchilarining ajoyib asarlarini tarjima qilib, tatar adabiyoti xazinasini boyitdilar. Shoir Majid Gafuriy I. Q Krilovning bir qancha masallarini, Abdulla To‘qay esa A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov va boshqa rus klassik shoirlarining juda ko‘p she’rlarini Rus adabiyotining buyuk siymosi L. N. Tolstoyning asarlarini tatar xalqi o‘z ona tilida sevib o‘qishga muyassar bo‘ldi. Shuni qayd etish kerakki, L. N. Tolstoyning tatar tiliga tarjima qilingan asarlari faqat Tataristonda emas, balki O’rta Osiyo va, jumladan O’zbekistonda ham keng tarqaldi. Masalan, «Hoji Murod», «Kavkaz asiri» Toshkent, Farg‘ona, Samarqandda ham mashhur edi. Tabiiyot, tibbiyot, ta’lim-tarbiyaga hamda tarix va muzikashunoslikka doyr asarlar ham «Sho‘ro» jurnali sahifalarida muntazam berib borilar edi. Masalan, «Upka og‘rig‘i» (chaxotka), «Sutdagi mikroblar va onlarning sovliqg‘a foydasi» (Mechnikov maqolasi), «Qartliq ham o‘lim» (Mechnikov asari) va hokazo (jurnalning 1910 yil, 1,3-sonlari; 1911 yil, 6—9-sonlari hamda 1912 yil, 21-soniga qarang). Rus olimi M. Kovalevskiy va mashhur sharqshunos V. V. Radlovlarning ham qator asarlari tatar tiliga ag‘darilib, ular haqida maqolalar yozilgan. Tatar shoirlari rus olimlari sha’niga she’rlar ham to‘qigan edilar. Janibekovning «Radlov janoblarina» degan she’riga qarang (1913 yil, 7- son).
Biz yuqorida 1908—1913 yillar davomida Toshkent, Samarkand va Farg‘onada bironta gazeta yoki jurnal chiqmagan Faqat 1913 yil oktabr oyidagina («Zerkola») — (Oina) nomida jurnal chiqa boshladi. Bu jurnal ikki, ba’zan uch tilda chiqib, xabar, maqolalar ruschadan tarjima qilib bosilardi. |
ma'muriyatiga murojaat qiling