Toshkent davlat texnika universiteti geologiya-qidiruv va kon-metallurgiya

1.3. Oltinning minerallari
Oltinning boshqa metallar bilan qotishmalari tabiatda uchraydi. Kimyoviy birikmalarida tellurid va selenid shakldagi minerallari uchraydi. Oltin minerallari tarkibidagi aralashmalar– kumush, mis, temirdir.

-rasm. nomi
2-jadval

№	Mineral	Miqdori,%
		Au		Ag
1	Oltin	70 – 100	0-30
2	Elektrum	5 – 70	30-50
3	Kyustelit	10 –28	72-90
4	Kumush	0 – 0,8	98-100
5	Misli oltin	74,3 – 80,1	2,3-80
6	Parledit	85,48	4,2
7	Molodonit	64,5	-
8	Oltin amalgamalari	34,2– 41,6	0-5
9	Misli kumush	-	90-94
10	Kumush amalgamalari	0-0,8	15,8-95,3
11	Ruxli kumush	-	97,84
12	Platinali oltin	86,0	3
13	Iridiyli oltin	62,1	2,1
14	Rodiyli oltin	88,4	-

Oltin singari kumush ham tabiatda sof, ya’ni tug’ma kumush metall holida uchraydi. Ammo oltindan farkli kumush kimyoviy birikmalar hosil qilib, minerallar tashkil etadi. U oltingugurt birikmalarini tashkil etib, sulfidli rudalar tarkibida qatnashadi yoki mayda-dispers zarrachalar sifatida tarkib topadi. Kumushning sirti ma’lum darajada kislorodli parda va oksidli parda bilan qoplanadi.

Oltin er qobig’ida juda kam 5 10% (5 m/t) miqdori mavjud, u simobga qaraganda 200 marta kam.
1.4. Oltinli ruda konlari
Oltin konlari tomirsimon va sochma konlarga bo’linadi. Tomirsimon konlar ham o’z navbatida endogen va ekzogen konlarga bo’linadi. Bu konlar rudalari tarkibdagii minerallarning har xilligi bilan boshqalaridan ajralib turadi, kelib chiqishiga ko’ra ular gidrotermal sinfga mansubdir. Bu konlarning kelib chiqishi turli xil chuqurliklardan olinishiga asoslangan bo’lib ular 10 metrdan 4-5 kilometrgacha cho’ziladi. Tomirsimon endogen konlar tomirlar(jila)i, sayoz tomirli rudalardan iborat bo’lib, ularning chuqurligi 10metrdan 1000metrgacha uzunlikda bo’lishi mumkin. Bunday mustahkam va yirik tomirlarni Kolar(Hindiston)da uchrab, uzunligi 20 km, chuqurligi 3,2 km va tomir qalinligi 1,2 km, Mazer-Lod(AQSH)da uzunligi 200 km, shuningdek Enisey va O’rta Osiyo tog’larida
Ayrim manbalarga ko’ra oltin konlari hosil bo’lishining so’nggi bosqichida gidrotermal eritmalardan ajralib, turli moddalar tarkibida, oralig’ida turli zarralar holida qotgan. Masalan, shu oltin, kvars, turli sulfidlar, ko’pincha pirit va arsenopirit tarkibida jamlangan.
Ba’zi qulay hollarda oltin zarralari birikib, yirik donador-tug’ma oltin, sof oltin konlarini minerallarini hosil qilgan. Ayrim sharoitlarga ko’ra gidrotermal eritmalardan kvarsli oltin kon rudalari vujudga kelgan. Bunday rudalarda kvars halaqit beruvchi jins shaklida ishtirok etadi. Ayrim holda oltin sulfidlar bilan aralashgan holda uchraydi. Odatda yaxlit sulfidli oltin rudalari ham uchraydi, o’z navbatida bunday rudalar rangli metall rudalarini tashkil etadilar. Tug’ma oltin konlari shu tariqa vujudga kelgach, tabiiy sharoitga ko’ra ular, eroziya, emirilish, hamda darYo suvlari, shamol-tufonlar ta’sirida parchalanish, mayda zarra va qumlar shaklida boshka joyga « ko’chib » to’planadilar va sochma oltin konlarini vujudga keltiradilar.
Tug’ma oltin konlari O’zbekistonning Zarafshon va Uchquduqda – Muruntov, Daugiztov, Omontoytov, Marjonbuloq, Toshkent viloyatidagi Qovuldi, Qizilolma, Namangan viloyatidagi Pirmirob, Uzoqsoy kabi konlarda uchraydi.