Toshkent davlat yuridik universiteti fuqarolik protsessual va iqtisodiy protsessual huquqi kafedrasi

Normativ o'zgarishlar: Mamlakatdagi qonunlarning investorlarga 
tegishli bo’lganlarini o’zgarishi. Bu holat investorlar uchun katta moliyaviy 
yo'qotishlarga olib kelishi mumkin va bu ko'pincha nizolarga olib kelishi mumkin. 
Hukumatlar investitsiyalarning rentabelligiga ta'sir ko'rsatadigan qoidalarga 
o'zgartirishlar kiritishi mumkin, bu esa investorlarni o'zlariga nisbatan adolatsiz 
munosabatda bo'lgandek his qiladi. Masalan, atrof-muhitni muhofaza qilish 
qoidalaridagi o'zgarishlar tog'-kon investitsiyalarining rentabelligiga ta'sir qilishi 
mumkin. 
Shartnomani buzish: Investitsion shartnomalar investor yoki qabul 
qiluvchi davlat tomonidan buzilishi mumkin. Ushbu shartnomalar buzilgan taqdirda, 
investitsion nizolar kelib chiqishi tayin. Misol uchun, qabul qiluvchi davlat 
investorga kelishilgan himoya darajasini ta'minlay olmasligi mumkin, bu esa 
yo'qotishlarga olib keladi. 
Siyosiy beqarorlik: Davlatdagi siyosiy ahvol o’zgarganda, hukumat 
almashganda yuzaga kelishi mumkin. Siyosiy beqarorlik investitsiya kelishuvlariga 
sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Siyosiy beqarorlik yuzaga kelganda, hukumat investorning 
mol-mulkini yoki aktivlarini tortib olishi yoki ularga zarar yetkazishibgina qolmay, 
katta moliyaviy yo'qotishlarga olib kelishi mumkin. Masalan, tegishli 
kompensatsiyasiz mulkni ekspropriatsiya qilish investitsiya nizolarining keng 
tarqalgan sababidir. 
Korrupsiya: Korrupsiya investitsiyaviy nizolarga ham olib kelishi 
mumkin. Ba'zi hollarda investorlardan investitsiya imkoniyatlarini ta'minlash yoki 
zarur ruxsatnomalarni olish uchun pora to'lash talab qilinishi mumkin. Bunday 
amaliyotlar aniqlanganda, ular huquqiy muammolar va nizolarga olib keladi.
Shaffoflikning yo'qligi: investitsiya jarayonida shaffoflikning yo'qligi 
ham nizolarga olib kelishi mumkin. Investorlar investitsiya yoki tartibga solish 
jarayoni haqidagi barcha tegishli ma'lumotlarga ega bo'lmasligi mumkin, bu esa 
tushunmovchilik va nizolarga olib keladi. Qabul qiluvchi davlatlar ham qaror qabul 

---

20 
qilish jarayonlarida shaffoflikka ega bo'lmasligi mumkin, bu esa nizolarga olib 
keladi. 
Bundan tashqari biz investitsiyaviy nizolarni vujudga keltiruvchi risklarni 
ham sanab o’tishimiz mumkin. Investitsion nizolarning sabablari xilma-xildir, lekin 
ularni odatda uchta toifaga guruhlash mumkin: siyosiy risklar, iqtisodiy risklar va 
huquqiy risklar. Siyosiy risklar mezbon davlatning siyosiy beqarorligidan, iqtisodiy 
xavflar esa valyuta kurslarining o‘zgarishi, inflyatsiya va davlat siyosatidagi 
o‘zgarishlar kabi iqtisodiy omillardan kelib chiqadi. Huquqiy risklar qabul qiluvchi 
davlatdagi investitsiyalarni tartibga soluvchi qonunchilik bazasidan kelib chiqadi. 
Ushbu insho investitsion nizolarning sabablarini batafsilroq o'rganib chiqadi va 
ushbu toifalarning har birini o'z navbatida ko'rib chiqadi.