Toshkent davlat yuridik universiteti

3-§. Taraflarning huquq va majburiyatlari va ularga nisbatan vorislik 
 
Umrbod ta’minlash sharti bilan uy-joy (uyning bir qismi), kvartirani boshqa 
shaxsga beruvchi uchun muhim kafolat bo`lib, uy-joy (uyning bir qismi), kvartirani 
oluvchi – uy-joy mulkdorining tasarruf qilish huquqining cheklanishi hisoblanadi. 
Ta’minot 
beruvchi 
ko`rsatib 
o`tilgan 
uy-joyga 
nisbatan 
huquqlarni 
chegaralanishiga olib kelishi mumkin bo`lgan uy-joyni tasarruf etish bilan bog’liq 
bitimlarni (oldi-sotdi, hadya, ayirboshlash) tuza olmaydi. Ushbu imperativ norma 
shartnoma xususiyatidan kelib chiqadi. Tegishlicha, uy-joyni oluvchi hatto 
ta’minot oluvchining roziligi bilan ham ushbu bitimlarni tuzishga haqli emas. 
Bundan tashqari, qonun umrbod ta’minlash sharti bilan berilgan uy-joy (uyning bir 
qismi), kvartiraga nisbatan oluvchining qarzlari bo`yicha undirish qaratilishini 
ta’qiqlaydi. 
Umrbod ta’minlash sharti bilan uy-joy (uyning bir qismi), kvartirani boshqa 
shaxsga berish shartnomasi bo`yicha oluvchining majburiyatlari va uy-joyning 
tasodifan nobud bo`lishi yoki shikastlangan hollarda ham saqlanib qoladi. Chunki, 

---

102 
uy-joyning mulkdori bo`lib uy-joyni oluvchi hisoblanadi va uning zimmasida mol-
mulkning tasodifan nobud bo`lishi, shikastlanishi, shuningdek kelgusida 
majburiyatlarni bajarish bilan bog’liq xavf xatarlar bo`ladi. 
Umumiy qoidaga ko`ra, qonun umrbod ta’minlash sharti bilan uy-joy 
(uyning bir qismi), kvartirani boshqa shaxsga berish shartnomasi bo`yicha ta’minot 
oluvchi hayotlik davrida uy-joyni boshqa shaxsga o`tishiga yo`l qo`ymaydi. Bu 
shartnomaning xususiyatidan kelib chiqadi va uy-joyni beruvchining manfaatlariga 
mos keladi. 
Shu bilan birga ta’minot beruvchi (uy-joyni oluvchi) vafot etgan hollarda uy-
joy uning vorislariga o`tadi. Tegishlicha, umrbod ta’minlash sharti bilan uy-joy 
(uyning bir qismi), kvartirani boshqa shaxsga berish shartnomasi bo`yicha 
majburiyatlar ham o`tadi. Ushbu qoida bir tomondan uy-joyni beruvchining 
manfaatlarini himoyalaydi, chunki u (oluvchi vafot etgan bo`lsa ham) moddiy 
ta’minot olishni davom ettiradi, boshqa tarafdan esa, shartnoma bo`yicha taraf 
sifatida yangi shaxs kirib keladi, uy-joyni beruvchi u haqda tasavvurga ega 
bo`lmasligi hamda bu holat uning manfaatlariga mos kelmasligi ham mumkin. 
Umuman olganda, FKning 534–moddasi qoidalari moddiy ta’minot olishga muhtoj 
bo`lgan uy-joyni beruvchining manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan. 
Uy-joyni oluvchining vorislari bir nechta bo`lsa, ular o`zlarining merosdagi 
ulushlariga mutanosib ravishda majburiyatlarni bajaradilar. Ulardan birontasi 
merosdan voz kechgan taqdirda, uning majburiyatlari boshqa merosxo`rlarga 
o`tadi. 
Uy-joyni oluvchining vorislari bo`lmasa yoki ular merosni qabul qilishdan 
voz kechganlarida oluvchiga berilgan uy-joy (uyning bir qismi), kvartira uni 
boshqa shaxsga beruvchiga qaytarilishi lozim.