Тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти ва

Тадқиқот натижаларининг ишончлилиги. Тадқиқот натижаларининг 
ишончлилиги уларни таниқли иқтисодчи олимларнинг қишлоқ хўжалигида ер 
ва сув ресурсларидан самарали фойдаланиш хусусидаги илмий-назарий 
қарашларини қиёсий ва танқидий таҳлил қилиш, илғор хорижий тажрибани 
ўрганиш ва умумлаштириш, статистик маълумотлар ва эксперт сўровнома, 
шунингдек бошқа амалий маълумотлар таҳлилига асосланганлиги билан 
белгиланади.

---

11 
Тадқиқот 
натижаларининг 
илмий 
ва 
амалий 
аҳамияти. 
Диссертацияда асослаб берилган ва қўлланилган тадқиқот моделлари қишлоқ 
хўжалиги субъектлари ўртасидаги ижтимоий-иқтисодий муносабатларни 
яхлит ҳолда ўрганиш, аграр сиёсат ва ижтимоий-иқтисодий омилларнинг 
қишлоқ хўжалигига таъсирини келгусида башорат қилиш ва мақбул 
ривожлантириш стратегиясини яратиш имконини беради. 
Тадқиқот натижаларининг амалий аҳамияти шундан иборатки, улардан 
агросаноат мажмуасини ривожлантириш учун қабул қилинган қарорларни ва 
меъёрий ҳужжатларни такомиллаштириш, республикада янги хўжалик 
юритиш тизими – агрокластерлар ташкил этишнинг мақсадли дастурларини 
ишлаб чиқишда, олий ўқув юртларида «Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти», 
«Қишлоқ хўжалиги инфратузилмаси» ва «Агросаноат мажмуаси иқтисодиёти» 
фанларининг ўқув дастурларини такомиллаштириш жараёнида фойдаланиш 
мумкин. 
Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қишлоқ хўжалигида ер 
ва сув ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш бўйича олинган
илмий таклиф ва амалий тавсиялар асосида: 
ер-сувдан фойдаланишнинг асосий хусусият ва йўналишларини ҳисобга 
олган ҳолда, унинг иқтисодий самарадорлигини тавсифловчи кўрсаткичларни 
ҳисоблашнинг такомиллаштирилган услублари бўйича таклифи Ўзбекистон 
Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги томонидан (08.08.2014 й. 
194-сон 
буйруғи асосида) амалиётга жорий этилган. (Ўзбекистон 
Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2016 йил 20 июндаги 
01/09-202-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф этилган кўрсаткичлар орқали 
қишлоқ хўжалиги экин майдонларидан ҳамда сувдан фойдала-нишнинг 
иқтисодий самарадорлигини баҳолаш имконияти яратилган; 
фермерлар томонидан ишлаб чиқаришга сарфланадиган ресурслар 
миқдорини камайтириш йўлларини топиш ва уни алмаштириш масаласини ҳал 
этишда DЕА моделининг сарфланаётган ресурсларни камайтиришга 
қаратилган, илғор фермер хўжаликларида ер ресурсларидан янада самарали 
фойдаланишни баҳолашда «суперсамарадорлик» ҳамда сувдан фойдаланиш 
самарадорлигини акс эттирувчи «суб-вектор» усулидан фойдаланиш таклифи 
Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги томонидан 
амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги 
вазирлигининг 2014 йил 1 декабрдаги 05/09-813-сон маълумотномаси). Бу 
усулдан фойдаланиш Зарафшон водийсида пахта ва ғалла етиштириш учун 
гектарига сарфланган сув сарфини тежаш ҳисобига маҳсулот таннархини 
пасайтириш, хусусан, Бухоро вилоятида ғаллачиликда гектаридан 16,5 минг 
сўм ёки жами 1456,7 млн. сўм ва пахтачиликда мос равишда 11,3 минг сўм ёки 
1382,8 млн. сўм сув сарфи учун тўланадиган харажатларни тежаш имконини 
берган;
қишлоқ ҳудудларини комплекс ривожлантириш ва мавжуд ресурслардан 
оқилона фойдаланиш мақсадида Ўзбекистон қишлоқ хўжалигида янги 
хўжалик юритиш шакли агрокластерларни ташкил этиш бўйича тавсиялар 

---

12 
Самарқанд вилояти қишлоқ хўжалик корхоналарида намунавий лойиҳа 
сифатида татбиқ этилиши бўйича қарор қабул қилинган. (Ўзбекистон 
Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2014 йил 1 декабрдаги 
05/09-813-сон маълумотномаси). Таклифлардан фойдаланиш ҳудудларнинг 
табиий-жойлашуви бўйича ўзига хос ички ва ташқи бозорда рақобатбардош 
маҳсулотлар ишлаб чиқариш имконини берган; 
пахта ва ғалла маҳсулотларини етиштиришга ихтисослашган кам 
даромадли хўжаликларда озиқ-овқат экинларини жойлаштириш орқали экин 
майдонлари таркибини сердаромадли соҳага айлантиришга йўналтирилган 
2016–2020 йилларга мўлжалланган прогноз Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ 
ва сув хўжалиги вазирлигининг 2015 йил 31 декабрдаги 281-сонли буйруғига 
асосан Самарқанд вилоятида амалиётга жорий этилган. (Ўзбекистон 
Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2016 йил 20 июндаги 
01/09-202-сон маълумотномаси). Натижада паст ҳосилли экин майдонлари 
ҳажми 8-10 фоизга қисқартирилиб, уларда мева-сабзавотга ихтисослашган 
ишлаб чиқаришни ташкил этилиши туфайли маҳсулот ҳажми 30-32 фоизга 
ортганлиги кузатилган.