Тошкент кимё-технология институти «озиқ- овқат маҳсулотлари технологияси» факультети

Тақризчи:
«Озиқ-овқат маҳсулотлари технологияси» кафедраси доценти т.ф.н. Рўзибоев А.Т.
	“Озиқ-овқат саноати корхоналари” уюшмаси бош мутахассиси Ибрагимов А.Ғ.

Услубий кўрсатма «Озиқ-овқат маҳсулотлари технологияси» кафедрасининг “10” декабрь 2014 йилдаги 8-сонли мажлисида муҳокама қилинган. Баённома №___
Кафедра мудири: доц. Қ.П. Серкаев
Услубий кўрсатма «Озиқ-овқат маҳсулотлари технологияси» факультети Услубий кенгашининг “_24_” декабрь 2014 йилдаги 5-сонли мажлисида маъқулланган. Баённома №___
Кенгаш раиси: доц. О.Қ. Юнусов
Услубий кўрсатма Тошкент кимё технология институтининг Илмий-услубий кенгашининг “_28_” декабрь 2014 йилдаги 2-сонли мажлисида тасдиқланган. Баённома №___
MUNDARIJA

1	№	Амалий машғулотлар номи	бет
2		Кириш	4
3	1-Амалий машғулот	Сақлашга қабул қилинган хом ашёларни табиий камайиши меъёрларини ҳисоблаш..........................	7
4	2- Амалий машғулот	Ҳарид қилинган дон учун ҳисоб- китоб..................	12
5	3- Амалий машғулот	Помол партия тузиш..................................................	16
6	4- Амалий машғулот	Ёрма ишлаб чиқарувчи ускуналарнинг қувватини ҳисоблаш.....................................................................	21
7	5- Амалий машғулот	Нон ишлаб чиқариш корҳоналари қувватини хисоблаш.....................................................................	33
8	6- Амалий машғулот	Узумни бирламчи корхоналарда қайта ишлашнинг ҳисоби………………………………………………..	36
9	7- Амалий машғулот	Пахта чигитидан форпресслаш-экстракциялаш усули билан мой олишнинг моддий ҳисоби............	39
10	8- Амалий машғулот	Рафинацияланган паҳта мойининг ҳисоби…..........	43
11	9- Амалий машғулот	Маргарин рецептурасини тузиш…………………..	49
12	10- Амалий машғулот	Гўшт олишнинг ҳисоби……………….…………….	54
13	11- Амалий машғулот	Колбаса маҳсулотлари ҳисоби ва уларнинг рецептурасини тузиш................................................	57
14	12- Амалий машғулот	Сут маҳсулотлар ҳисоби…………………………...	62
15		Адабиётлар…………………………………………	66

Кириш
Юртбошимиз И.А.Каримов “Ўзбекистонда Озиқ-овқат дастурини амалга оширишнинг муҳим захиралари” мавзусидаги халқаро конференциянинг очилиш маросимидаги сўзлаган нутқида озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ва қайта ишлашга қаратилган бугунги куннинг долзарб муаммолари ва ечимлари тўғрисида тўхталиб ўтган эдилар [1].
Озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш бўйича ўтказилаётган халқаро эксперт тадқиқотлари жаҳонда ва унинг айрим минтақаларида ушбу муаммо билан боғлиқ мураккаб вазият юзага келаётгани жиддий ташвиш ва хавотир уйғотаётганини кўрсатмоқда. Бугунги кунда мазкур муаммо жаҳон ҳамжамияти учун ўта долзарб ва жиддий таҳдидлар қаторига киритилмоқда.
БМТнинг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти ҳамда Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, ҳозирги вақтда дунёда 840 миллиондан ортиқ киши, яъни деярли ҳар саккиз одамнинг бири тўйиб овқатланмаяпти, сайёрамиз аҳолисининг 30 фоизидан зиёди тўлақонли равишда овқатланмаслик, энг асосий микроэлемент ва витаминлар етишмаслиги муаммосини бошидан кечирмоқда. Ана шундай сабаблар туфайли 160 миллиондан ортиқ бола бўйининг ўсиши, жисмоний ва интеллектуал ривожланишига доир камчиликлардан азият чекмоқда.
2008-йилда бошланган инқироз билан боғлиқ воқеалар барчамизнинг эсимизда, ўшанда жаҳон миқёсида нарх-наво кўтарилиб, озиқ-овқат таъминотида узилишлар юзага келгани Осиё, Африка ва Лотин Америкасининг кўплаб давлатларида норозилик ва оммавий тартибсизликларга сабаб бўлган, бутун дунёда барқарорликка нисбатан жиддий хавф-хатарга айланган эди.
Содда қилиб айтганда, озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажмининг ўсиши аҳоли сони ва эҳтиёжларининг ўсишидан ортда қолмоқда.
Мамлакатимизда қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини ислоҳ қилишнинг асосий негизини кенг кўламли институционал ўзгаришлар ташкил этди, уларнинг мазмун-моҳияти маъмурий ва режали-тақсимот тизимидан воз кечиш ва бозор муносабатларига ўтишдан иборат эди.
Ўзбекистоннинг кўплаб минтақалари қисқа муддатда жаҳон бозорида харидоргир бўлган мева ва сабзавот маҳсулотлари етиштирадиган ва экспорт қиладиган ҳудудларга айланди. Юртимизда юқори ҳосил берадиган интенсив боғлар ташкил қилинди, томчилатиб суғориш тизими жорий этилди. Фақатгина ўтган йили узумчиликни янада ривожлантириш бўйича қабул қилинган дастурда токзорларни 1,3 баробар кўпайтириш кўзда тутилган.
Истиқлол йилларида, яъни ўтган 22-йил давомида қишлоқ хўжалигида амалга оширилган туб ислоҳотлар натижасида ғалла етиштириш ҳажми 1 миллион тоннадан 7,8 миллион тоннага етди ва Ўзбекистон ғалла экспорт қиладиган мамлакатлар қаторидан жой эгаллади.
Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми 2 баробардан зиёд ошди. Бу мамлакатимиз аҳолисининг қарийб 10 миллион кишига ёки 30 фоиздан ортиқ кўпайишига қарамасдан, жон бошига тўғри келадиган гўшт истеъмолини 1,3 баробар, сут ва сут маҳсулотларини 1,6 карра, картошкани 1,7 баробар, сабзавотларни 2-мартадан зиёд, меваларни қарийб 4 баробар ошириш имконини берди.
Мамлакатимизда ҳар йили 16 миллион тоннага яқин мева ва сабзавот етиштирилмоқда. Аҳоли жон бошига қарийб 300 килограмм сабзавот, 75 килограмм картошка ва 44 килограмм узум тўғри келмоқда. Бу оптимал, яъни мақбул деб ҳисобланадиган истеъмол меъёридан уч баробар кўпдир.
Ўзбекистонда амалга оширилаётган Озиқ-овқат дастури аҳолининг тўлақонли ва мутаносиб рацион асосида овқатланишини таъминлашдек муҳим вазифани ҳал этиш имконини берди.
Ҳозирги вақтда биз умумий қиймати қарийб 5 миллиард доллар бўлган озиқ-овқат, биринчи навбатда, мева-сабзавот маҳсулотларини экспорт қилмоқдамиз. Сўнгги уч йилда экспорт қилинаётган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ҳажми 3 баробардан зиёд ошди.
Мамлакатимизнинг маҳсулот етказиб берадиган корхоналари халқаро кўргазма ва ихтисослаштирилган ярмаркаларда фаол иштирок этмоқда. Биз дунёнинг 80 та давлатига 180 турдан ортиқ ҳар хил мева-сабзавот ва уларни қайта ишлаш асосида тайёрланган маҳсулотларни экспорт қилмоқдамиз. Ўзбекистон ўрик, олхўри, узум, ёнғоқ, карам ва бошқа кўплаб мева ва сабзавот маҳсулотларини экспорт қилиш ҳажми бўйича дунёда шундай маҳсулотларни етказиб берадиган ўнта етакчи давлат қаторига киради.
«Умумий озиқ-овқат технологияси» фанининг вазифаси технологик жараёнларни ва уларнинг назарий асосларини, озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш технологик режимлари, шунингдек маҳсулотнинг сифатини бошқариш асослари, хом ашё чиқинди, оралиқ ва тайёр маҳсулотларнинг таҳлил усулларини чуқур ва ҳар томонлама ўргатишдир.
Қўлланманинг асосий мақсади талабаларнинг амалий машғулотларга мустақил тайёрланишида ва хисоб-китобларни амалга оширишда ёрдам беришдир. Шунинг учун таҳлилнинг баёни билан бир қаторда бир қаторда маҳсулотнинг моддий хисоби, ёрдамчи материаллар хисоби ва маҳсулот балансига тегишли маълумотлар берилган.
Бундан ташқари хом ашё ва материаллар вақт бирлигига (соат, сутка, йил) нисбатан ҳам ҳисобланади. Хом ашё ва материаллар сарфини хисоблаш саноатнинг маълумотларига ва назарий хисобларга асосланади. Агар бир хил хом ашёдан бир неча хил махсулот ишлаб чиқарилса, у холда хом ашё сарфи хар бир ишлаб чиқарилган махсулотга нисбатан хисобланади.
«Умумий озиқ-овқат технологияси» фанидан ишчи ўқув дастурига асосан 12 та амалий машғулот белгиланган.
Услубий қўлланма охирида адабиётлар рўйхати берилган бўлиб, бу адабиётлар синов ва имтиҳонларга тайёрланиш учун талабаларга ёрдам беради.