Тошкент кимё-технология институти «озиқ- овқат маҳсулотлари технологияси» факультети

6-АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ
УЗУМНИ БИРЛАМЧИ КОРХОНАЛАРДА ҚАЙТА ИШЛАШНИНГ ҲИСОБИ
(Нордон шароб ишлаб чиқариш учун)
Берилган:
Корхона қуввати а = 1500 т/мавсум
Узумни қандлилиги – 18%
Корхонани мавсумий ишлашни 20 кун деб қабул қиламиз. Бир кунлик иш соати 10 соатни ташкил қилади.
1. Корхонани кунлик ва соатига қанча хом ашёни қайта ишлашини хисоблаб топамиз.


2. Узумни қабул қилиш, майдалаш ва бандини ажратиш
Меъёрий йўқотишлар.
а) қайтмас йўқотиш n= 0,6%
б) узум бандини қолдиғи = 4%
Йўқотишларнинг умумий миқдори 4,6%

Йўқотишларни инобатга олган холда мезгани чиқиши

3. 1 тонна узумдан суслани чиқишини 77,0 дал ёки 770 литр деб қабул қиламиз


Бу ерда: 1,079 – 18,0% қандлиликка эга бўлган сусланинг солиштирма оғирлиги;

4. Шартли равишда узум турпининг чиқиши

Ажратиб олинган сусланинг хажмини хисоблаш яъни шартли ўлчов бирлиги бўлган дал ўлчов бирлигига ўтказиш:

Суслани бижғитиш вақтида қуйидаги йўқотишлар кузатилади:
а) СО₂ билан бижғитишдаги йўқотиш;
б) Контракциядаги йўқотиш;
в) Механик йўқотишлар
5. 18% қандлиликка эга бўган суслани СО₂ билан бижғитишдаги йўқотиш;

Бу ерда: 46,6 – 100 гр қандни тўлиқ бижғитиш учун СО₂ миқдори;
(180-20) – бижғитилаётган 1 литр сусладаги қанд миқдори.
6. 1 хажмий улуш спирт миқдори ошганда сусладаги йўқотиш 0,08% ни ташкил этади.
16 х 0,6 = 9,6% об.
Контракция хисобига йўқотиш:
115500 х 9,6 х 0,0008 = 887,04 дал
7. Механик йўқотишлар: 2% деб қабул қиламиз
115500 х 0,02 = 2310дал
ёки 1246,245х 0,02 = 24,92 тонна
8. Йўқотишларни хисобга олган ҳолда суслани бижғитилгандан сўнг виноматериалнинг чиқиши:


9. Бижғитишда чиқадиган шарбат.
а) Оқим шарбати ва I босим шарбати


б) II ва III босим шарбатлари


10.
10. Хом ашё баланси:

Хом ашё номи		Махсулот
Узум. т/мавсум	1500	Узум банди ва қайтмас йўқотишлар	69 тонна
		Узум турпи	184,755 тонна
		Сусла	1246,245
Жами	1500	Жами	1500

11. Махсулот баланси:

Хом ашё номи			Махсулот номи
	Ўлчов бирлиги			Ўлчов бирлиги
	Тонна	Дал		Тонна	дал
Узум суслоси	1246,245	115500	СО2 даги йўқотиш	92,92
			Контракция		887,04
			Механик йўқотиш	24,92	2310
			Оқим ва I босимда	880,16	87508,80
			II ва III босимда	248,25	24794,16
Жами	1246,245	115500	Жами	1246,245	115500

7– АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ
ПАХТА ЧИГИТИДАН ФОРПРЕССЛАШ-ЭКСТРАКЦИЯЛАШ УСУЛИ БИЛАН МОЙ ОЛИШНИНГ МОДДИЙ ҲИСОБИ
Топшириқ бўйича бизга 200 т пахта чигитини қайта ишлаб тозаланмаган форпресс пахта мойи ишлаб чиқариш технологиясининг моддий хисобини хисоблаб топиш керак.
Бошланғич маълумотлар:

1. 
   Чигитнинг мойлилиги - М_о = 19,1%;
   
2. 
   Чигитнинг намлиги - В_о = 10,5%;
   
3. 
   Тозалашгача бўлган хомашё таркибидаги минерал ва органик ифлос аралашмалар - С_о = 0,35%;
   
4. 
   Тозалашгача бўлган хомашёдаги шулха саклами – Л₀ = 41,0%
   
5. 
   Тозаланган хомашёдаги шулха миқдори – Л₁ = 43,5%
   
6. 
   Тоза уруғдаги мағиз миқдори L₁ = 56,5%;
   
7. 
   Тозалашдан олдин пуч уруғлар миқдори – Т₀= 1,25
   
8. 
   Чигитдаги мағиз намлиги В₃ = 8,0%;
   
9. 
   Тозаланган чигитдаги минерал ва органик ифлосликлар миқдори - С₁ = 0,18%;
   
10. 
    Хом ашёдаги тозалашдан кейин қолган пуч чигитлар миқдори – 0,4%
    
11. 
    Чиқинди ва ифлосликларнинг намлиги хомашёникига тенг, яъни – В₁ = 10,5%;
    
12. 
    Ядронинг шулхага қўшилиб чиқиб кетадиган миқдори – L₂ = 0,80%;
    
13. 
    Ядродаги шулха миқдори – Л₂= 17,0%;
    
14. 
    Чиқиб кетадиган шелуха намлиги – В₂= 12,0%;
    
15. 
    Чиқиб кетадиган шелуха мойлилиги – М₁= 1,5%
    
16. 
    Шелухага ўтадиган ифлосликлар миқдори – С₄ = 35,0%;
    
17. 
    Пуч уруғлар мойлилиги М₅ = 2,5%;
    
18. 
    Форпресс кунжараси мойлилиги М₂ = 12,0%;
    
19. 
    Форпресс кунжараси намлиги В₄ = 8,0%;
    
20. 
    Шротнинг мойлилиги М₃ = 1,4%;
    
21. 
    Шротнинг намлиги В₅ = 10,0%.
    

1. Минерал, органик аралашмалар ва пуч уруғлар йииндиси:

2. Минерал ва органик ифлосликлар:

3. Пуч уруғлар миқдори:

4. Чақишга тушадиган тозаланган уруғлардаги шелуха миқдори:

5. Шелухадаги ифлос чиқиндилар миқдори:

6. Йўқотишларни ҳисобга олинмаганда шелуха чиқиши:

7. Уруғдаги шелуханинг намлиги:

8. Намлик ва йўқотишлар ҳисобга олинганда шелуха чиқиши:

9. Кунжара чиқиши:

10. Шротнинг чиқиши:

11. Кунжарадаги қолдиқ мой:

12. Мойнинг йўқотилиши:
а) шротда;

б) шелухада:

б) пуч уруғларда;

13. Жаъми йиғинди мой:

14. Форпресс мойи чиқиши:

15. Экстракция мойининг чиқиши:

16. Намликни йўқотилиши:

16. Мой баланси, %да:

№	Номланиши	Белгиси	Чиқиши, %	Чиқиши т/сут
1	Уруғдаги мой	М0	19,1	34,38
2	Форпресс мойи	Р2	11,875	22,248
3	Экстракция мойи	Р3	6,075	10,044
4	Мойнинг йўқотилиши:
	Шротда	П1	0,715	1,188
	Шелухада	П2	0,42	0,864
	пуч уруғларда	П3	0,02	0,036

17. Маҳсулот баланси:

№	Номланиши	Белгиси	Чиқиши, %	Чиқиши, т/сут
1	Форпресс мойи	Р2	11,875	23,75
2	Экстракция мойи	Р3	6,075	12,15
3	Шрот	Ш	51,05	102,1
	Кунжара	Ж	56,54	113,08
4	Шелуха	Л5	27,963	55,93
5	Минерал ва органик ифлосликлар	С2	1,13	2,26
6	Йўқотиладиган намлик	П5	1,91	3,82
7	Пуч уруғларда	Т2	0,76	1,52
	Жаъми:	-	100	200

8-АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ
РАФИНАЦИЯЛАНГАН ПАХТА МОЙИНИНГ ҲИСОБИ
Топшириқ бўйича бизга пахта мойини қайта ишлаш жараёнларини ҳисоблаш топширилган. Топшириқга кўра суткада 80 т пахта мойини рафинациялаш, хидсизлантириш жараёнларнинг хисоб-китобини амалга ошириш ва махсулот хамда хом ашё балансини тузиш керак.
Рафинациянинг моддий ҳисоби
Ишлаб чиқариш қуввати – 80 т/сут;

1. 
   Кислота сони – 4 мг КОН;
   
2. 
   Намлик ва учувчан моддалар миқдори – х₁ = 0,3%
   
3. 
   Натрий ишқорининг бошланғич эритмаси концентрацияси:
   

а = 0,609 кг/л;
ρ = 1,449 кг/л

4. 
   Ортиқча ишқор миқдори – 200% (у=4);
   

5. Ишчи ишқор концентрацияси:
а₁ = 0,24 кг/л
ρ₁ = 1,22 кг/л;

6. 
   Нейтрал ёғнинг соапстокдаги миқдори, Ё_н=40%;
   
7. 
   Қуритилган мой намлиги – х₂ = 0,07%
   
8. 
   Гидратация жараёнигача фосфатидлар миқдори – Ф₁=2.2%;
   
9. 
   Гидратация жараёнидан сўнг фосфатидлар миқдори – Ф₂=1 %;
   
10. 
    Гидратация жараёни учун сув сарфи – С=3%
    

Ҳисоблар 1 т хом (қора) мой учун олиб борилади.
Гидратация жараёни
Гидратацион чўкмадаги фосфатидлар миқдори

Гидратацион чўкма миқдорига тенг ёғ миқдорини ўзи билан бирга олиб чиқиб кетади. Гидратацион чўкмадаги чиқинди ёғ миқдори;

У ҳолда гидратланган ёғнинг чиқиши қуйидагича;

Нейтраллаш жараёни
1. Натрий ишқорининг нейтрализацияга сарфланадиган миқдори:

2. Ишқорнинг турли концентрациялардаги сарфи:

Ҳажм бўйича эса:

3. Ишчи эритманинг масса бўйича сарфи:

Ҳажм бўйича эса:

Суткалик сарфи:

4. Ишчи концентрацияни ҳосил қилишга сарфланадиган сув миқдори:

Натрий ишқорининг ишчи эритмаси сув сарфи:

Натрий ишқори билан бириккан ёғ кислоталари миқдори:

= 276 ёғ кислоталарининг ўртача молекуляр оғирлиги.
5. Ёғ кислоталарининг нейтралланган мойда қолиб кетадиган тузлари, яъни совун миқдори – 0,1%;

6. Шундай қилиб, соапсток таркибига ўтадиган ёғ кислоталари миқдори:

7. Шунингдек, соапсток таркибига ёғ бўлмаган йўлдош моддалар ҳам ўтади ва унинг миқдори 0,7% атрофида, яъни Нк=7,0кг/т
8. Боғланган ёғ кислоталари ва йўлдош моддаларнинг чиқиб кетадиган миқдори:

9. Сопстокдаги нейтрал мой миқдори ўртача 40% ни ташкил қилади. Соапстокдаги умумий ёғ миқдори:

10. Шундан нейтрал ёғ миқдори:

11. Ишқорий рафинациядан кейинги қоладиган мой миқдори:

12. Соапсток миқдори:

Ювиш жараёни
13. Рафинациядан кейин мойни ювилади. Сарфланадиган сув миқдори мой массасига нисбатан 20%:

14. Ювишга ишлатиладиган сув билан ўртача 95% совун чиқиб кетади ва 8 г/л атрофида мой қолиб кетади.
Мойни сув билан чиқиб кетадиган миқдори:

15. Ювилган мой чиқиши:

16. Мой тутгичдан ўтказилганда 50% га яқин нейтрал мой ушлаб қолинади ва жараёнга қайтарилади:

17. Йўқотиладиган қолдиқ мойнинг 60% миқдори ушланади:

18. Тозалаш системасида йўқотиладиган мойнинг 60% миқдори ушланади:

19. Нейтрализация жараёнидаги кутилмаган йўқотишлар:

20. Йўқотиш ва чиқиндиларнинг умумий миқдори:

21. Ишқорий нейтраллашдан кейинги мой чиқиши:

22. Ювишдаги қайтмас йўқотишлар:

23. Қуритишдаги умумий йўқотишлар:

24. Қайтарилмас йўқотишлар жаъми:

25. Рафинацияланган, ювиб қуритилган мой чиқиши:

Ёғни оқартириш
25. Оқартирувчи тупроқ сарфини ёғ миқдорига нисбатан 2% деб оламиз.
кг
26. Оқартирувчи тупроқни мой сиғими 0,5 бўлса, оқартиришда ёғ чиқиндиси;
кг.
27. Оқартирилган ёғнинг чиқиши:
кг/т