Toshkent kimyo-texnologiya instituti

dⁿy d^nAy dy . d^mx . d^m-^lx , dx .

% —^ ^{+ u}\ _lltJ\ ⁺"^+ar>-\ -^+^апУ ~ 4) —— + »1 —⁺ -■• ¹ "уи-l * "m^x\ (П-5)
bu ycrda: m va n — ixtiyoriy musbat butun sonlar (odatda / — tizim paramctrlariga bog'liq bo'lgan doimiy koeffitsiyentlar.

ROSTLANUVCHI OBYEKTLARNING CHIQISH TAVSIFLARI

Rostlanuvchi obyektlarga turli manbaiardan g'alayonlar ta'sir qilishi mumkin. Bunda rostlovchi organning la'siri natijasida kirish kattaligida ro'y bergan o'zgarishga javoban obyekt reaksiyasini bilish muhim. Obyektning tarqalish egri chiziqlari impulsli va chastotali o'tish tavsiflari mavjud. Rost­lanuvchi kattaliklaming namunali g'alayonlovchi ta'siri tufayli vaqt mobay-nida o'zgarishi o'tish tavsifi deyiladi.

Tarqalish egri chizig'i quyidagicha topiladi. Obyektda turg'unlashgan holatga erishiladi. Rostlovchi organi keskin siljitib, obyektning kirishiga birlik pog'onali g'alayon kiritiladi. Vaqt va g'alayon kattaligi bclgilanib, vaqt o'tishi bilan rostlanuvchi kattalikning ro'y bergan o'zgarishining tavsifi qayd qilinadi. Parametrning qayd qilinishi yangi muvozanat holati o'r­natilguncha davom etadi. G'alayonlovchi ta'sirning qiymati, odatda, ki­rish kattaligining maksimal o'zgarish chcgarasiga nisbalan laxminan 10%. Agar rostlovchi organ eng kichik qiymaiga siljitilsa, obycktdagi xalaqiilar bilan qiziqtirgan natija, deyarli o'zgartirib yuboradi. G'alavonning qiymati, 10% dan ko'p bo'lsa, rostlovchi obvekt chiziqli bo'lmaganligi lufayli xatolar paydo bo'lishi mumkin. Tegishli shartlarga rioya qilinsa, tarqalish cgri chizig'i obyektning asosiy dinamik xususiyatlarini aks ettiradi. Agar uzoq davom etadigan sakrashsimon g'alaynn texnologik reglamentdan jiddiy chetga chiqishlarga olib kelsa, obyektning impulsli o'tish tavsifmi (voki vazn funksiyasini) ckspcrimental ravishda topish qulaydir. Impulsii otish tavsifini (yoki vazn funksiyasi) kirish g'a-layonning to'g'ri to'rtburchak impulsi ta'sirida rostlanuvchi kattaligining vaqtidagi o'zgarish nisbatidan iborat.

Rostlanuvchi kattalikning maksimal chetga chiqishi kirish impulsining kattaUgiga va davomiga bog'liq. Impulsli o'tish tavsifini experimental ravishda aniqlash usuli tarqalish egri chiziqlarining aniqlash usuliga o'xshash. Bu usullaming farqi shundaki, obyektga vaqt mobaynida biroz tafovut bilan yo'nalishlari qarama-qarshi va qiymatlari teng ikkita g'alayon birin-ketin kiritiladi. Shunday qilib, experimental ravishda aniqlangan impulsli tavsif bo'yicha biroz lartibning o'zgarish yo'li bilan obyektning tarqalish egri chizig'ini topish mumkin.

11.6-rasmda rostlanuvchi obyektning impulsli o'tish tavsifi orqali uning

tarqalish egri chizig'i tasvirlangan. JC^tO impulsli tavsif vaqtning t_Q paytidan yordamchi x_>wr(r) egri ehiziq boshlanadi, bu ehiziq vaqtning t_x dan i₂ gacha davrida \ dan f, gacha davridagi izlanayotgan cgri ehiziq

tarmog'iga mos kcladi. x^U) izlanayotgan tarqalish egri chizig'ining t₂

paytidagi ordinatasining x%₄{t) va *_vw.(r) cgri chiziqlarining t₂ paytidagi

ordinatalari yig'indisidan aniqlanadi. ning topilgan ordinatasi x_yor(()

egri chiziqni /₂-/₃ vaqt oralig'idagi qiymatini tuzishga yordam beradi. Izlanayotgan cgri chiziqning t₃ paytiga muvofiq nuqtasini topish uchun

^{J$k<0 va xjit) egri chiziqlaming f3 paytdagi ordinatalari qo'shiladi. Key in}