Toshkent kimyo-texnologiya instituti

Model va haqiqiy jarayonning mosligini aniqlash bosqichida jarayonni xarakterlovchi kattaliklar solishliriladi. Aniqlik yetarli darajada bo'lmasa, matematik modelga tuzatish kiritish kerak.

Modellashtirish bosqichida jarayonning matematik modeli tadqiq qilinadi, olingan ma'lumotlar tahlil qilinadi va natijada aniq amaliy natijalar ishlab chiqiladi.

STATIK VA DINAMIК MODELLAR

Avtomatik rostlash tizimlarining statik va dinamik xossalari tizimdagi tarkibiy clcmcntlarning shu tavsillari orqali aniqlanadi.

Element yoki tizimning statik tavsifi deb. o'matilgan rejim jarayonidagi chiqish va kirish para met rla fining nisbatiga aytiladi. Bu nisbat analitik yoki grafik usul bilan ifodalanadi va hisoblash voki tajriba usullari bilan aniqlanadi.

Chiziqli va chiziqli bo'lmagan statik tavsiflar mavjud. /\gar tavsif chiziqli tenglamalar orqali tavsiftanib, to'g'ri chiziq bilan tasvirlansa, bu chiziqli statik tavsif bo'ladi. Chiziqli statikaga ega bo'lgan element (yoki tizim) chiziqli element (yoki tizim) dcyiladi. Agar o'matilgan ish rejimida bo'g'in tavsifi chiziqli bo'lmagan tenglama orqali berilsa va tavsifi egri yoki siniq chiziqlar bilan tasvirlansa, bu bo'g'in chiziqli bo'lmagan tavsif deyiladi. Luft va quruq tshqalanishlar statik tavsiflarni chiziqli bo'lmagan ko'rinishga olib keladi. Chiziqli bo'lmagan aviomatik tizimlarnj hisoblash g'oyat murakkabdir.

Tizimning statik tavsifini analitik usulda aniqlashda tizimning turg'nnlashgan holati uchun energetik va moddiy balans tenglamalari tuziJadi. Balans tenglamalaridan noma'lum kattaliklar topilib, ART dagi rostlanuvchi obvckt yoki bo'g'inning chiqish va kirrsh pa ramctrl arming nisbati aniqlanadi.

Obyektning statik tavsifini tajriba orqali aniqlashning faol va passiv usuli mavjud. Faol usulda modda yoki energiyani obyektga uzatuvchi liniyada o'matilgan ijro etuvchi mexanizmning rostlovchi organi yordamida obyektning bir necha muvozanat holati birin-ketin o'matiladi. bunda kattalikning kirish qiymati bar xil bo'lib, tegishli chiqish koordinatalari o'ichanadi. Olingan ma'lumotlarga ko'ra, tuzilgan grafikdan obyektning kuchaytirish koeifitsiyenti aniqlanadi. Obyektning chiqish kattaligi, odatda, bir necha kirish kattaliklariga bog'liq, bu holda statik tavsiflar to'plami hat bir kanal bo'yicha aniqlanadi; Statik tavsifni tajribaviy aniqlashning passiv usuli ehtimollar nazariyasi va matematik statistikaga asoslangan Bli usulni qo'llab, obyektlar normal ishlatish sharoitlarida kirish va chiqish katta-liklarining o'zgarishi haqida jttda ko'p ma'lumotlar to'planadi. Statistik material tegishli algoritmlar bo'yicha ishlanadi. Bu sermchnat masala bo'Mb, markazlashtirilgan nazoratning axborot tizimi yoki EHM yordamida ycchilishi mumkin. Dinamik tizimlar sinfiga tegishli ARTning faqat statik tavsifini bilish kamlik qiladi, uning dinamik tavsifini ham bilish zarur. Element yoki tizimning dinamik tavsifi deb, vaqt o'tishi bilan chiqish kattaligining o'zgarishi, o'matilgan rejimning buzilish davridagi kirish kattaligining o'zgarishiga bog'liqliligiga aytiladl Kirish kattaligining o'zgarishi turlicha bo'lishi mumkin. Shuning uchun, bitta rostlanuvchi obyektning dinamik tavsiflarini ifodalovchi grafiklar ham turlicha bo'ladi.

Turli element va tizimlarning dinamik tavsinarini solishtirish uchun kirish kattaliklari o'zgarishining namunali qonunlari Lshlatiladi. To'g'ri to'rtburchakli impuls shaklidagi bir pog'onali va sinusoidal ta'sirlar keng tarqalgan. Dinamik tavsiflar analitik usultar bilan ham aniqlanadi. Dinamik xususivatlar analitik ravishda differcnsial tenglamalar orqali lavsillanadi. Agar tizim yoki bir bo*g*inning harakati mustaqil o'zgaruvchi laming yakuniy qiymatiga bog'liq bo'lsa, u parametrlari mujassamlangan obyekt bo'ladi. Bunday obyektlarning erkinlik darajasi qiymati tizimning mustaqil o'zgaruvehilari qiymatiga tcng. Bu tizimlarning dinamik xususiyatlari tavsifi to'liq hosilali tenglamalar orqali beriladi.

Parametrlari taqsimlangan tizimlar erkinlik darajasining cheksiz qiy­matiga ega. Bu tizimda parametrlar katta uzunlikda yoki vaqt mobavnida taqsimlanadi, L'larning dinamik tavsifi xususiy hosilali differensial teng­lamalar bilan tavsiflanib, bu tcnglamalarni tahlil qilish ko'pincha qiyin. Hisoblashlar uchun ba'zan bu tizim paramedian mujassamlashgan tizim kabi qurilib, soddalashtiriladi. Bunday vol qo'yishlar juda qo'pol natijalar beradigan holatlarda, ya'ni parametrlari taqsimlangan tizimlar birin-ketfn ulanganda, parametrlari mujassamlangan bir ncchta tizimlarda kechikish bilan almashtiriladi. Masalaga bunday yondashish tizimning dinamik xusu­siyatlarini oddiy ditterensial tenglamalar orqali aniqlash imkonini beradi, tenglamalar esa chiqish koordinatasining tegishli o'zgarish qonuni bo'yicha yechiladi. Tizimning muvozanat holatidagi chiqish va kirish kattaliklarining tutashgan qiymatlarini aniqlab, tizimning dinamik xususiyatlariga ko'ra uning statik xususiyatlarini aniqlash mumkin.

ROSTLASH TIZiMLARINING STATIK TAVSIFIAR!

Tizim yoki ayrim bo'g'mlarning statik tavsifini quyidagicha ifodalash mumkin:

У = (ix)

bu ycrda: y-chiqish kamligi; i-kirish kattaligi

11.1-rasmda ART statik tavsiflarining turlari tasvirlangan. 11.l-rasm, a, b dagi statik tavsiflari chiziqli, qolganlari esa chiziqli bo'lmagan statik tavstflardir.

ft 1.1- rasm, b ga muvoflq shaklda yozish mumkin, bu yerda,-uzatish koeffitsiyenli, u tizimning kuchaytirish koeffilsiyenti yoki statik tavsifning tikligini ifodalaydi,

11.1-rasm c, da egri chiziqli tavsif, lU-rasm d da esa uziladigan, chiziqli bo'lmagan statik tavsif tasvirlangan. „rt" - sezgirlik sohasi chiziqli bo'lmagan tavsif tl.l-rasm, e da keltirilgan. 11.1-rasm, / da fo'ymishi chiziqli bo'lmagan tavsif ko'rsatilgan. Nosezgirlik sohasi, to'yinish va tizimning turli ishlash kattaligiga ega bo'lgan, gisterezis sirtmog'i shaklidagi chkiqh bo'lmagan tavsif ll.l-rasm, g da keltirilgan.




11.2-rasm. Bo'g'inlarniiig ketma-ket (a) va parallel {b) ulanishi va bo'g'inlaming statik tavsifi (c).

Bo'g'inlaming ketma-ket ulanishida (11.2-rasm, a) oldingi bo'g'inning chiqish kattaligi keyingi bo'g'in uchun kirish kattaligi bo'ladi. Bu hoi quyidagi munosabatlar ko'rinishida aks eladi.

Har bir bo'g'in alohida-alohida o'zining mos statik xaraktcristikalariga

ega: