Toshkent kimyo-texnologiya institutining yangier filiali получение ns -удобрения на основе плава нитрата аммония и природного гипса ингичкалинского месторождения

 
Adabiyotlar 
 
1. Negmatov S.S., Babaxanov M.A. Napolnennыe lakokrasochnыe kompozitsionnыe 
polimernыe materialы mnogofunksionalnogo naznacheniya // Vesnik molodix uchyonix Sankt-
Peterburgskogo gosudarstvennogo universiteta texnologii i dizayna. Vipusk 1 , Yestestvennie i 
texnicheskie nauki, Sankt-Peterburg, 2013, S.146-151.
2. Tronov V.P. Mexanizm obrazovaniya smoloparafinovыx otlojeniy i borba s nimi. M.: Nedra, 
1970. – 206s. 

---

378 
MAVHUM QAYNASH QATLAMLI QURITISHNING ENERGETIK SAMARADOR 
USULLARI 
mag. G‘anijonov D.I, bak. Ismatov M.O., kat.o‘qt. Xalilov M.N. 
Toshkent kimyo-texnologiya instituti Yangiyer filiali 
 
Oxirgi vaqtda kimyo va oziq - ovqat sanoatlarining barcha korxonalarida mavxum qaynash 
jarayonlari keng ko‘lamda qo‘llanilmoqda. Ushbu jarayon aralashtirish, uzatish, sochiluvchan 
materiallarni klassifikatsiyalash, issiqlik almashinish, quritish, adsorbsiya, absorbsiya, granullash, 
kristallanish va boshqa jarayonlarda yuqori natijalar bermoqda.
Gaz energiyasi xisobiga qattiq zarrachalarning bir - biriga nisbatan tartibsiz xarakatiga, ya’ni qatlam 
xuddi qaynayotgandek bo‘lib ko‘rinishiga «qattiq jism – gaz» ikki fazali sistemaning mavxum 
qaynashi deb ataladi. Ishchi eltkich ta’sirida xosil bo‘lgan mavxum qaynash sistemasining mavxum 
qaynash yoki qaynash qatlami deb nomlanishining kelib chiqish sabablaridan biri, ushbu qatlamga 
tomchili suyuqliklar ko‘p xossalarining mosligidir. Agar, qattiq material qatlamining mavxum 
qaynash xolatini ta’minlovchi tezlik bilan yuqoriga qarab ishchi eltkich xarakat qilsa, mavxum 
qaynash qatlami xosil bo‘ladi. Bunday ijobiy natijalar mavxum qaynash jarayonining quyidagi 
afzalliklari bilan belgilanadi: 1-Qattiq zarrachalar intensiv aralashishi, qurilmaning butun xajmi 
bo‘ylab material temperaturasi va konsentratsiyalarining tekislanishiga olib keladi. Bu xol o‘z 
navbatida jarayonni optimal tashkil etishga xalaqit beruvchi qattiq zarrachalarni lokal o‘ta qizib ketish 
oldini oladi; 2-.Kichik o‘lchamli, katta solishtirma yuzali zarrachalar qayta ishlanganda issiqlik va 
massa almashinish yuzalari keskin ortadi, xamda diffuzion qarshilik kamayadi. Bu xol o‘z navbatida 
qurilmaning ish unumdorligini oshirishga olib keladi; 3-Issiqlik almashinish jarayonlari 
intensivlashadi, bu esa issiqlik almashinish qurilmalari ishchi xajmlarini kamaytirish imkonini 
yaratadi; 4-Mavxum qaynash qatlamli qurilmalar gidravlik qarshiligi kichik bo‘ladi va gaz oqimining 
tezligiga bog‘liq emas; 5-Qattiq zarrachalar va ishchi eltkichlar xossalari juda keng oralikda 
o‘zgaradigan, xamda suspenziya va pastasimon materiallar xam mavxum qaynash jarayonida qayta 
ishlanishi mumkin;6-Mavxum qaynash qatlamli qurilmalar tuzilishi sodda, ixcham va oson 
avtomatlashtiriladi. 1-rasmda Kattiq zarrachalar qatlamining pastdan yuqoriga ko‘tariluvchi oqim 
tezligiga bog‘liqlik 3 xolati tasvirlangan.Gaz taqsimlash to‘ri orqali pastdan yuqoriga qarab kichik 
tezlik bilan gaz yoki suyuqlik oqimi yuborilsa, donador qatlam qo‘zg‘almas xolatida qoladi (1a-
rasm).Bunda oqim tezligi o‘zgarishi bilan qatlamning xarakteristikalari o‘zgarmaydi. Qatlam orqali 
o‘tayotgan gaz (yoki suyuqlik) oddiy, filtrlanib xarakatlanadi. Lekin, gaz (yoki suyuqlik) oqimining 
tezligi asta - sekin oshirib borilsa, tezlikning ma’lum bir kritik qiymatida qatlamdagi zarrachalar 
og‘irligi bilan oqimning gidrodinamik bosim kuchi tenglashadi. Bunda qatlamning qo‘zg‘almas 
xolati buziladi va uning g‘ovakliligi, balandligi ko‘payib boradi. Shu vaqtda qatlam zarrachalari siljib 
boshlaydi va qatlam oquvchanlikka ega bo‘lib boshlaydi. Agar gaz oqimi tezligi yanada oshirilsa, 
qatlam kengayadi, zarrachalar xarakati faollashadi, lekin gidrodinamik muvozanat xali xam 
buzilmaydi. Bu xol qatlamning mavxum qaynash jarayoniga o‘tganligini ko‘rsatadi ya’ni butun 
qatlam xuddi qaynayotgandek bo‘lib ko‘rinadi. Qatlamning bunday xolatida qattiq zarrachalar 
intensiv, tartibsiz, turli yo‘nalishlarda xarakat qiladi.