Toshkent moliya instituti b. I. Nurmuxamedova, sh. K. Xamdamov davlat moliyasi

12.2. Davlat korxonalari moliyasining mazmuni va o‘ziga xos xususiyatlari 
Korxonalar moliyasini tashkil qilishda korxonalar faoliyatining tarmoq 
hususiyatlari ham sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Iqtisodiyot sektorlari tuzilmalarining 
ular moliyasini tashkil etishga ta’sir etuvchi tarmoq xususiyatlari quyidagilardan 
iborat (12.3-rasmga qarang): 
12.3-rasm. Iqtisodiyot sektorlari korxonalari moliyasini tashkil etishga ta’sir 
etuvchi tarmoq xususiyatlari 
Mazkur xususiyatlar korxonalarning moliyaviy resurslari tarkibining turlicha 
bo‘lishiga, o‘z mablag‘lari bilan jalb qilingan va qarzga olingan mablag‘lar 
o‘rtasidagi nisbatlarning har xil bo‘lishiga, asosiy va aylanma mablag‘larning 
tarkibi va tuzilishiga ma’lum darajada ta’sir ko‘rsatadi. 
“Korxonalar moliyasi – xo‘jalik subyektlarining pul daromadlari va 
jamg‘armalarini tashkil qilish va taqsimlash, ulardan moliyaviy majburiyatlarni 
bajarish, ishlab chiqarishni kengaytirish, xodimlar uchun ijtimoiy xizmatlarni 
amalga oshirish va moddiy rag‘batlantirish xarajatlarini moliyalashtirish 
maqsadlarida foydalanish bilan bog‘liq bo‘lgan pul munosabatlari tizimidir”
110
. 
Ma’lumki, bozor iqtisodiyoti sharoitida barcha moddiy ishlab chiqarish 
korxonalari tijorat hisobi asosida ish yuritadilar. Tijorat hisobi – xo‘jalik faoliyati 
davomida amalga oshirilgan xarajatlarni va faoliyat natijalarini pul shaklida 
 
110
Nurmuxamedova B. Kabirova N. Moliya. O‘quv qo‘llanma. T.: IQTISOD-MOLIYA. 2017. – 186-bet. 
Texnologiya va mehnatning xarakteridagi farqlar 
Ishlab chiqarish sikli uzunligining va ishlab chiqarishda 
xarajatlar o‘sishining turlichaligi 
Ishlab chiqarishning tabiiy iqlim sharoitlariga bog‘liqligi 
Ishlab chiqarish va infratuzilmaviy tarmoqlarning xo‘jalik 
yuritish iqtisodiy sharoitlarining turlichaligi