Toshkent moliya instituti b. I. Nurmuxamedova, sh. K. Xamdamov davlat moliyasi

Ta
rm
o
qx
u
su
si
y
a
tl
a
ri

---

250 
solishtirishga asoslangan xo‘jalik yuritish usuli bo‘lib, uning maqsadi eng kam 
xarajat qilib maksimum darajada foyda olish hisoblanadi. Tijorat hisobi 
tadbirkorlik faoliyatini davom ettirish va kengaytirish maqsadida so‘zsiz foyda 
olish va yetarli rentabellik darajasiga erishishni nazarda tutadi.
Tijorat siri – korxona uchun o‘zining raqobatchilari oldida ustunlikka 
erishish va maksimum foyda olish uchun xizmat qiladigan har qanday konfidensial 
boshqaruv, iqtisodiy, ishlab chiqarish, ilmiy-texnik, savdo, moliyaviy va boshqa 
turdagi axborot. Tijorat hisobi asosida va tijorat sirining ta’siri sharoitida xo‘jalik 
faoliyatini yuritish korxonalar moliyasini tashkil qilishga ham o‘z ta’sirini 
o‘tkazadi. Tijorat hisobi asosida ish yurituvchi korxonalar moliyasining o‘ziga xos 
xususiyatlari quyidagi chizmada aks ettirilgan (12.4-rasm): 
12.4-rasm. Tijorat hisobi asosida faoliyat yurituvchi korxonalar moliyasining 
xususiyatlari
111
 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida tadbirkorlik faoliyati bilan mulkdorning o‘zi 
yoki uning nomidan u yollagan shaxs shug‘ullanishi mumkin. Korxonalarning 
aksariyat ko‘pchiligida (masalan, aksiyadorlik jamiyati) mulkka egalik korxonani 
bevosita boshqarishdan ajralgan holda bo‘ladi. Yirik korxonalarda esa tadbirkorlik 
(umumiy iqtisodiy boshqaruv) jarayonida moliyaviy boshqaruv alohida vazifa 
 
111
Nurmuxamedova B. Kabirova N. Moliya. O‘quv qo‘llanma. T.: IQTISOD-MOLIYA. 2017. – 193-bet. 
Tijorat hisobi asosida faoliyat yurituvchi korxonalar moliyasining 
xususiyatlari 
to‘liq moliyaviy mustaqillikka egaligi 
xo‘jalik subyektlaridagi moliyaviy munosabatlarga davlatning ma’muriy 
usullar bilan aralashuviga yo‘l qo‘yilmasligi 
subyektlarning ish natijalari yuzasidan, o‘z majburiyatlarini o‘z vaqtida 
bajarish yuzasidan real iqtisodiy javobgarligi 
subyektlarning banklar, sug‘urta kompaniyalari, dav-lat bilan tijorat asoslarini 
mustahkamlashga qaratilgan munosabatlariga kirishishida teng huquqli hamkor 
sifatida o‘z manfaatlarini ko‘zlagan holda moliyaviy operatsiyalarda ishtirok 
etishi 

---

251 
sifatida ajralib chiqadi va tegishli xodimlar tomonidan amalga oshiriladi. Kichik 
korxonalarda esa moliyaviy boshqaruv umumiy boshqaruvdan ajralmagan holda 
olib boriladi.