Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Tovar–moddiy zaxiralar. Tovar–moddiy zaxiralar darajasi 

haqidagi qarorlar – xaridorlar talablarini qondirishga ta’sir etuvchi 

tovarlar harakati sohasidagi yana bitta qaror. Bozor ishtirokchisi firma 

mijozlarining hamma buyurtmalarini bajarish uchun yetarli tovar 

zaxiralariga ega bo‘lishni xohlaydi. Biroq firma uchun bunchalik ko‘p 

zaxirani saqlash rentabelli emas. Mijozlar uchun servis darajasini 

---

312 

 

oshirish davomida tovar–moddiy zaxiralarini saqlash xarajatlari jiddiy 

o‘sadi. Rahbariyat, tovar zaxiralarini ortishini oqlash uchun savdo va 

daromadlar yetarlicha o‘sish – o‘smasligini bilishi kerak bo‘ladi. Faqat 

shundan keyin qo‘shimcha partiya tovarlarni qanchalik darajada 

buyurtma qilish masalasi hal qilinishi mumkin bo‘ladi. Masalan, 

“Toyota” firmasi mahsulotlari tannarxini pasaytirish omillaridan biri 

butun dunyoga mashhur “jit” (just in time - aniq o‘z vaqtida) tizimini 

qo‘llashdir. Bu ishlab chiqarishning ombordan foydalanmaydigan, uncha 

katta partiyalarda bo‘lmagan “kanban” signali bo‘yicha tizimi. “Jit” –bu 

komplektlovchi mahsulotlar omborlarini bartaraf qilish uchun kurash va 

ishlab chiqaruvchi hamda yetkazib beruvchilar tomonidan ideal darajada 

qo‘yilgan ta’minot. “Toyota” omborining “chidamlilik zaxirasi” o‘rtacha 

2-3 soat, tarmoqlar qatoriga ko‘ra sal yuqoriroq– maksimum 0,5 kun. 

Tartibsiz omborga joylashtirish va istagancha saqlab turish, bu tashlab 

yuborilgan pullar, vaqt va oqilona foydalanilmagan maydon. 

“Toyota”ning prinsipi ana shunday.