Toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti "audit" kafedrasi
III.BOB O’ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA ICHKI VA
Download 0.8 Mb. Pdf ko'rish
|
ichki va tashqi auditni tashkil etish xususiyatlari
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3.2. Ichki auditni tashkil etishning amaliy jihatlarini takomillashtirish masalalari
|
III.BOB O’ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA ICHKI VA TASHQI AUDITNI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI
3.1. Tashqi audit tekshiruvi natijalarini baholash va umumlashtirshni takomillashtirish O zbe isto Respublikasining jahon iqtisodiy tizimiga integratsiyalashuvi, o z navbatida, asta sekin qo shila borishi barcha soxada bo lga i kabi auditorlik faoliyatida xam tub o zgarishlar i amalga oshirishni taqazo etmoqda. Mavjud qonunchilik bazasini doimiy ravishda takomillashtirib borishni, uni xalqaro e yorlar va standartlarga moslashtirib borishni talab etadi. Endilikda mamlakatimizning turli xalqaro tashkilotlarda faol qatnashishi, jahon iqtisodiyot hamjamiyatiga qo shilishi jarayonida iqtisodiy o rsat i hlar i xorijiy mezonlarga taqqoslashi, auditni uslubiy tamoyillarini jahon amaliyotida qabul qilingan standartlar talabiga javob berishini ta i lash i talab etmoqda Xalqaro standartlar talablaridan kelib chiqqan hodda, auditorlik, buxgalteriya hisobi va hisobotining soddalashtirilgan tizimi, xo ali yurituvchi sub e t i g olib borayotgan faoliyati va iqtisodiy ahvoli to g risida to liq tasavvur shakllantirishda yordam beradi, bu esa, o z navbatida, buxgalteriya hujjatlarini barcha foydalanuvchilarga, jumladan, chet el investorlariga qulayligini oshiradi. Respublikamizda olib borilayotgan islohotlarning samarasi o laroq, auditorlik milliy standartlari xalqaro standartlar asosida ishlab chiqilgan. Respublikamizdagi auditorlik tashkilotlarining to pla ga tajribalarini o rga ish shuni o rsat oqda i, u aniq yaqqol ifodalangan milliy xususiyatlarga ega. Shu bilan birga, xorijiy manbalardagi qoidalar O zbe isto da auditorlik faoliyatining barpo bo lishi va rivojlantirilishi uchun foydali xamda qiziqarli ekanligini ta idlash joizdir. Chunonchi, bizning respublikamizda ham xalqaro tajribani hisobga olgan holda O zbe isto Respublikasi Moliya Vazirligi tomonidan 1999-2013 yillarda 21 ta auditorlik faoliyati milliy standarti ishlab chiqildi va Adliya Vazirligida ro yxatda o t azilib, auditorlik amaliyotida qo lla il oqda hamda ularni ishlab chiqish davom etmoqda. 48
Butun dunyo auditorlari mazmunan o xshash ishni bajarsalarda, har bir mamlakatda auditorlik faoliyatini tashkil etish o zi i g milliy xususiyatlariga ega bo lishi mumkin. Auditorlik faoliyatining xalqaro standartlari va e yorlari esa u yoki bu mamlakatning milliy standartlari va e yorlari i bekor qilmaydi. Respublikamizda milliy auditorlik standartlarini tatbiq etishda xalqaro standartlarning qo lla ishi tartibi, rivojlangan mamlakatlardagi audit tizimining tashkil qilinish darajasiga muxim e tibor qaratishi taqazo qiladi. Auditning Halqaro standartlariga muvofiq auditorlik faoliyatining asosiy printsiplari quyidagilardan iborat; halollik, xaqqoniylik, mustaqillik, maxfiylik va puxta bilimga egalik. Auditning Xalqaro standartlarida standartlashtiriladigan xar bir ob e bo yi ha 100 ta raqam (pozitsiya) berilgan.standarlash obektlari 11 ta bo lga uchun jami 1100 ta standart ishlab chiqilishi mumkin. Amaliyotda bunday miqdordagi stanrdart uchun extiyoj bo l aga i uchun ularning o p hiligida foydalanilmaydi. Masalan, “Rejalashtirish” (300-399) deb nomlangan standartlash ob e ti uchta standartdan iborat; 300-«Rejalashtirish», 310- «Biznesni bilish», 320-«Auditda muhimlilik». Demak rejalashtirish masalalari bo yi ha yana ettita standart qabul qilish mumkin. Bundan tashqari xar bir standartga 10 tagacha substandart ochish mumkin. Ushbu standartlar xalqaro miqyosda auditorlik faoliyatini sifati va mavqeini oshirishda muxim axamyat kasb etadi O zbe isto Respublikasi sharoitida xam Xalqaro standartlarga o xshash tarzda 2000 yildan boshlab xozir kunga qadar auditorlik faoliyati milliy standartlarini standartlashda 10 ta raqam (pozitsiya) berila boshlagan. Bundan qo shi ha maqsadlarda foydalanish, ya i xar bir standartga 10 tagacha substandart ochish mumkin. AQShda sertifikatli buxgalterlar ishlab chiqarish soxasida, moliyaviy direktor, bosh buxgalter va ichki auditorlar lavozimlarrida ishlashi mumkin. Mustaqil buxgalterlarning o p hiligi transmilliy auditorlik firmalarida, milliy auditorlik firmalari va indivudial faoliyati bilan shug ulla adi 49
Dunyo bo ylab eng rivojlangan 4 ta yirik auditorlik firmalari mavjud bo lib, uni “katta to rtli ” deb atashadi.
«Prais Uoterxaus Kupers (Price Waterhous Coopers) – Angliya-Amerika
«Deloit va Tush» (Deloitte a d Tou h) – Amerika–Yaponiya
“Ernst va Yang” (Er st a d You g) – Shotlandiya
“KPMG” (KPMG), shu jumladan Peat Marwick, VDO va boshqalar Bu firmalar o plab mamlakatlarda xizmat o rsatadi AQShda buxgalter va auditorlik xizmati yo alishlari bo yi ha kasb malakasi va tasdiqlovchi sertifikati bo yi ha farqlanadi. Ular oliy buxgalterilk malakasini olgandan so g, mustaqil o quv tajriba asosida kasbiy sertifikat olishlari kerak bo ladi. Respublikamizda audit ishlarini tashkil etishda, asosan, tashqi audit tomonidan o t aziladigan auditorlik tekshiruvlari o zda tutiladi. Bizningcha O zbe isto da xam buxgalterlar va auditorlarni tayyorlash kasbi ,ish staji, kasbiy malaka sertifikatiga bo lga talabni oshirish zarur. Auditorlik firmalari tomonidan bajariladigan ish, xizmatlarni tuzilishi bo yi ha quyidagi taqkoslash mumkin. AQShdagi xalqaro va milliy auditorlik firmalarining asosiy faoliyati 55% audit qilish, 20% boshqaruv xarakteridagi maslaxatlar berishi xizmatlari, 20 % soliq va soliqqa tortish bo yi ha maslaxatlar berishdan asosiy daromad manbai xosil bo ladi. O zbe isto da esa xorijiy firmalar auditorlik faoliyatidan kelib tushadigan jami daromadning atigi 7% ini tashkil etib, uning asosiy qismi, “Audit qilish”, “Boshqaruv xarakteridagi maslaxat xizmatlari”dan kelib tushadi. Shu sababli O zbe isto da yirik auditorlik firmalari “katta to rtli ” xizmatidan foydalanish soxasini yanada kengaytirishi kerak. Bu a lu otlarda o ri ib turibdiki, O zbe isto da auditorlik firmalari faoliyatini takomillishtirsh va ularni xalqaro aditorlik standartlari talablari asosida tashkil etish zaruriyati kelib chiqdi. Chunki O zbe isto da xam aditorlik firmalarining faoliyat turi, ustav kapitali, xodimlar soni, xizmat o rsatish sohasi yo alishlari bo yi ha guruhlarga ajratish mumkin.
50
Ushbu masalada O zbe isto Respublikasida xam o pgi a ishlar amalga oshirilmoqda, lekin bu etarli darajada emas. Shu sababli professor M.To laxo d aeva shunday deb ta idlaga edi; “Bizga a lu i, to liq va to g ri axborot ish faoliyatining a lu otlari i keng o la da bo lishiga, axborotning yo qligi esa nazoratsizlik va tartibsizlikka olib keladi” 16 .
tajribalarga asos bo lishi mumkin: Audit o t azish ob e tlari i ajratib olish, ya ni davlat tashkilotlari va xususiy korxonalardagi auditorlik xizmatlari; Auditning vazifalarini ajratib olish, byudjet tushumlari va xarajatlar, xisobotlardagi moliyaviy natijalar ustidan nazorat qilish, zarur xollarda mulk saqlanishining nazorati va xakazolar; xududlarda xizmat qilayotgan auditorlik firmalarning ta sir doirasini kuchaytirish. Umuman, bu fikrlar mulk munosabatlariga va shu xisob munosabatlarning o zgarishida kelib chiqayotgan bozor iqtisodiyoti talablariga to liq javob beradi, deb o ylay an.
Hozirgi kunda auditorlik faoliyatining xalqaro o la da rang barang bo la borishi jarayoni kuzatilmoqda. Rivojlangan mamlakatlarda auditorlik xizmatining yangi turi “guvohlik beruvchi audit” turi shakllandi. Auditorlik xizmatining ushbu turi, ayniqsa, bank soxasida keng o la da tarqalmoqda, bank muassasalari mijozga kredit berishda auditorlik kompaniyalarining guvohlik beruvchi shaxs tomon sifatida qaramoqda. Bunday auditorlik kompaniyasi bankdan kredit olgan mijozning kredit shartnomasini bajarish xolatini kuztib boradi. Auditorlik xizmatining ushbu turini tartibga solish uchun AQShda maxsus standartlar ishlab chiqildi. Hozirda xalqaro standartlar auditorlik tadbirlarini batafsil bayon qilish va misollar keltirilishi bilan auditorlik faoliyatining milliy standartlaridan fark qiladi. Shu sababli xalqaro standartlarni o rga ish sifatli o t azilga auditlarning
16 To laxo d aeva M.M. Korxona moliyaviy ahvoli auditi – T.:Iqtisodiyot va huquq dunyosi, 2006y, 196 b. 51
o payishiga va jamoatchilik orasida auditor kasbi nufuzining ortishiga o a lashadi. Xorijda auditorlik faoliyatining shakllanishi. Respublikamizdagi auditorlik tashkilotlarining to pla ga tajribalarini o rga ish shuni o rsat oqda i, u aniq yaqqol ifodalangan milliy xususiyatlarga ega. Shu bilan birga, xorijiy manbalardagi qoidalar O zbe isto da auditorlik faoliyatining barpo bo lishi va rivojlantirilishi uchun foydali hamda qiziqarli ekanligini ta idlash joizdir. Va nihoyat, zamonaviy audit, asosan xalqaro amaliyotda – risk (tavakkalchilik)ka asoslangan audit vujudga kelgan. Bu nafaqat tasdiqlovchi auditning, balki maqsadli-sistemali auditning ham, ammo o proq statistik yoki nostatistik tanlab tekshirishga asoslangan jarayondir. Buxgalteriya hisobi standartlari bilan birga audit standartlari ham qo lla iladi. Auditorlik faoliyatini professional boshqarish uchun Auditorlar Palatasi tashkil etilgan. Auditorlar faoliyatini nazorat qilish Palata va sud organlari tomonidan amalga oshiriladi. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida tashqi auditorlik tekshiruvi sifatini oshirish muhim masalalardan biri bo lib hisoblanadi. Shu bilan birga hozirda o z kapitalini O zbe isto iqtisodiga joylashtirmoqchi bo lga chet el korxonalari oldida ishonchli sherik tanlash va ularning moliyaviy holatini aniq baholash masalalari o p hollarda muammo bo lib turibdi.
masalalari Ichki audit xizmati xo ali yurituvchi sub e t i g hisobotini tahlil etadi, kelgusi rivojlanish yo alishi i aniqlaydi va rahbariyatga qaror qabul qilishga yordam beradi. Umuman, ichki audit natijalari xo ali yurituvchi sub e t ichidagi boshqaruvning takomilllashuviga ta siri kattadir. Respublikamizda ichki auditning shakllanishi uchun qonunchilik bazasini takomillashtirilishi hamda e yoriy-huquqiy hujjatlarning pishiq-puxtaligiga va ularni amaliyotga tatbiq eta olinishiga erishish lozim. 52
Bizningcha, ichki auditni avtomatlashtirish (kompyuterlashtirish) auditorlik ishining samarasini oshiradi, ikkinchi tomondan esa nazorat-maslahat tizimini yaratish imkonini beradi. Ichki auditni avtomatlashtirish (kompyuterlashtirish) jarayonida quyidagi elementlarga alohida e tibor qaratish lozim deb o ylay iz: Audit jaryonini aks ettiruvchi iqtisodiy matematik, iqtisodiy-tashkiliy va axborot modellariga; Modellarni amalga oshiruvchi texnik, programma, axborot va boshqa vositalarga. Bizningcha, xo ali yurituvchi sub e tlari faoliyatini boshqarishda ichki audit funktsiyasini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun, O zbe isto da «Ichki auditorlarning ahloqiy e yorlari», ichki auditni o t azish standartlarini ishlab chiqish va qabul qilishi zarur, shuningdek ichki auditni faoliyat shakli sifatida qonunda mustahkamlab qo yish kerak. Ichki audit ish hujjatlarini jalb etish tajribasi, shuningdek tashqi auditga bevosita yordam o rsatish uchun ichki auditorlarning o zlari i jalb etish tajribasi kengayishi munosabati bilan ichki audit bahosi mezonlarini aniqlash zaruriyatini tug diradi. Bizningcha, bunday mezonlar ichki auditning etik qoidalari va kasb (mutaxassislik) standartlarida bo lishi kerak. Ularga rioya qilish ichki auditning yuqori sifatini kafolatlaydi. Xulq-atvor etik e yorlari bir kasbdagi odamlarni birlashtiradi, ularga rioya qilish jamoada sog lo muhit yaratadi, mutaxassislikning oliy darajasi va kasbning oliy ijtimoiy bahosini ta i laydi. Auditorning etik kodeksi tegishli tavsiyalar beradi, xulq-atvor mezonlarini aniq belgilaydi. Muayyan kasb nuqtai-nazaridan etika kodeksi- bu barqaror e yorlar i bajarishga yordam beruvchi xulq-atvorning barqaror e yorlari bayonnomasidir. Bizningcha, busiz mutaxassislik intizomi bo lishi mumkin emas. Ko plab chet el mutaxassislik tashkilotlari yil oxirida o z a zolariga mutaxassislik xulq-atvor e yorlariga rioya qilish to g risida og za i yoki yozma hisobot taqdim etishni buyuradilar. Mazkur kasb tevaragida kasb faoliyati standartlari mavjud bo lga dagi a o rsatilayotga kasb hujjatlarining oliy darajadagi sifatiga ishonsa bo ladi. O zbe isto da ham mutaxassislik tashkilotlari
53
yil oxirida o z a zolariga mutaxassislik xulq-atvor e yorlariga rioya qilish to g risida og za i yoki yozma hisobot taqdim etishni buyurishni tashkil qilish lozim deb o ylay iz. Bizningcha, ichki audit standartlari ichki audit sifati va ishonchliligiga bo lga e yoriy talablarni belgilovchi va ularga rioya qilgan holda ichki auditor faoliyati natijalari kafolatining muayyan darajasini ta i lov hi yagona asosli talablarni shakllantiradi. Ichki audit etika Kodeksi va standartlari ichki auditorlar faoliyatini boshqarishning oliy organi tomonidan qabul qilinishi kerak. Chet elda masalan, 1941 yilda AQShda tashkil etilgan, hozirgi vaqtda butun dunyo bo yi ha 180 bo li iga ega bo lga ichki auditorlar Xalqaro instituti ana shunday organ hisoblanadi. O zbe isto Respublikasi rivojlanishining tijorat tuzilmalari hozirgi bosqichida iqtisodiyotning tizimli bo hro i sharoitlarida bu xildagi tashkilot yaratishning qulayliklarigina yuzaga kelmoqda O zbe isto Respublikasi ichki audit tiklanishining boshla g i h bosqichida kasb etika Kodeksi ham, ichki audit kasb faoliyati Standartlari uchun joylardagina, ya i ichki audit xizmati bor bo lga har bir alohida xo ali yurituvchi sub e tda ishlab chiqarilishi kerak. Bundan keyin Respublikamizda Rossiya va AQSh dagidek institutni tashkil etish hog ida bu qoidalar markazlashgan tartibda ishlab chiqilishi lozim. Shubhasiz, ichki audit etika Kodeksi va Standartlarini ishlab chiqarish hog ida chet ellik hamkasblar tajribasiga tayanish mumkin. Biroq u to la ravishda O zbe isto uchun “oliy namuna” bo la olmaydi va shu boisdan tanqidiy jihatdan baholanishi va qayta ishlab chiqilishi kerak. Shunga ergashgan holda biz ichki audit etika Kodeksi va kasb standartlarni ishlab chiqish uchun asos bo la oladigan qoidalarni taklif etmoqdamiz. Chet ellik mutaxassislar tajribasi tahlili o t azilga va qayta ishlab chiqilgan hamda yirik va o rta Respublikamiz tijorat faoliyati bilan shug ulla uv hi xo ali yurituvchi sub e tlari ichki nazorati (shu jumladan ichki audit xizmatlari) tizimlari faoliyatiga amaliy tadqiq qilingan. Taklif etilayotgan qoidalar- bu vatan ichki auditi e yoriy-huquqiy bazasi va tegishli xo ali yurituvchi sub e t ichidagi reglamentlarni ishlab chiqish uchun “ o atuv nuqtasi”dir. Ichki audit xizmatiga ega korxonalar tashqi auditorlarning bevosita yordamida ichki audit etik kodeksi va
54
kasb standartlarini ishlab chiqishlari va bundan keyin ulardan uning samaradorligini baholash uchun baza sifatida foydalanishi kerak. Ichki audit bo li asi maqsadlari, vakolatlari va a suliyati majmui (bo li i haqidagi qoida) mazkur standartlar va etik talablar asosida shakllantirilishi kerak. Har qanday etika Kodeksi xulq-atvorining barcha mutaxassislar intiladigan oliy shakllarini tavsiflovchi umumiy ta riflarda va xulq-atvorining har bir mutaxassis bajarishi majbur bo lga muayyan qoidalardan tashkil topadi. Ichki auditorlar kasb etikasi Kodeksi ichki audit etik tamoyillaridan va ichki auditorlar xulq-atvori bo yi ha asosiy qoidalardan tashkil topishi kerak. O zbe isto da ichki audit tashkil etilgan xo ali yurituvchi sub e tlarda ichki auditni amalga oshirish bosqichlarini yorituvchi quyidagilar standartlar ishlab chiqilishi maqsadga muvofiq bo lardi: “ichki auditni rejalashtirish”; “ichki audit ob e ti holati haqidagi axborotni tahlil qilish va baholash, tizimlashtirish, hujjatlashtirish, to plash amallarini o t azish”; “ichki audit natijalari bo yi ha hisobot”; “ichki audit natijalarini manfaatdor shaxslar e tiboriga havola etish va shundan keyingi amallar”. “Ichki auditni rejalashtirish” standartida ichki audit rejalari va dasturlarini tuzishga bo lga eng umumiy talablar o rsatilishi kerak. “Ichki audit ob e ti holati haqidagi axborotni tahlil qilish va baholash, tizimlashtirish, hujjatlashtirish, to plash amallarini o t azish” standarti audit xolisligining barqaror ekanligi va audit maqsadlarining bajarilayotganini yetarli darajada kafolat bilan ta i lashi kerak. Axborot ichki audit predmeti, vazifalari va hajmiga daxldor barcha masalalar bo yi ha to pla ishi kerak. Auditorlik xulosasi va tavsiyalari uchun mustaqil asosni ta i lash maqsadida axborot zaruriy, yetarli, haqqoniy, o z vaqtidalik, tahliliy va tashkiliy bo lishi kerak. “Ichki audit natijalari bo yi ha hisobot” standarti ichki auditorlar hisobotini tuzish va taqdim etish tartibini belgilab qo yishi kerak. Tashqi audit hisobotidan farqli ravishda ichki auditorlar uchun hisobotlarni bevosita korxonaning o zida
55
ishlab chiqarilgan forma bo yi ha tuziladi. Hisobotlarga bo lga asosiy talablar- xolislik, aniqlik, lo dali , ishchanlik va o z vaqtidalik. Ichki auditorlar hisobotida qo yilga masalalar boshqaruvchidan barcha qoidalar va tavsiyalarga yozma javob kelmagunga qadar “ochiq” qoladi. Hisobot davri oxirida boshqaruv organlariga ichki auditorlar faoliyati haqidagi yakuniy hisobotlar, ularda ichki audit turlari va uchastkalari bo yi ha haqiqiy ish o l aldagi ish bilan, haqiqiy xarajatlar moliya bilan ta i lash byudjeti bilan taqqoslanishi kerak, bo li ishidagi kamchiliklar, ularning sabablari va ularni bartaraf etishdagi chora-tadbirlar o rsatilishi kerak. “Ichki audit natijalarini manfaatdor shaxslar e tiboriga havola etish va shundan keyingi amallar” standarti tekshirishlar natijalari ichki audit buyurtmachilari e tiboriga etkazish tartib va shakllarini belgilab qo yishi kerak, Standartda shu narsa kerakki, ichki auditorlar so gi davrlarda tekshirishlar natijalari bo yi ha barcha zaruriy amallar bajarilganligi (tuzatishlar, boshqaruv tizimini takomillashtirish va hakozo) va o zla ga natijalarga erishilganmi- yo qligi i belgilab qo yishi kerak. Ichki auditning kelajakda rivojlantirish xorijiy tajribalarga tanqidiy nuqtai nazardan yondashish, nazariya sohasida chuqurlashtirilgan auditning mazkur turi kontseptsiyasini ishlab chiqishni talab qiladi. Shuningdek, tadbirkorlik faoliyatida ichki auditning mazmuni va maqsadlarini aniqlash darkor. Agar ilgari ichki auditorlik faoliyati retrospektiv xarakterga xos va e yoriy hujjatlarga muvofiq amalga oshirilgan hamda moliyaviy va xo ali operatsiyalarini aks ettirishning ishonchligini tekshirishga yo altirilga bo lsa, endilikda buning o zi yetarli emas. Mulk egalari axborotdan foydalanuvchilar auditordan iqtisodiy qarorlar qabul qilishga, biznes ekspertiza va turli xil moliyaviy masalalar bo yi ha vakolatli maslahat olishga umid qiladilar. Shu sababli, ichki audit kontseptsiyasi biznesning rivojlanishiga bog la ishi zarur. Audit mazkur tadbirkorlik riskini aniqlash va xo ali yurituvchi sub e t i rivojlantirish istiqbollarini ochib berishga yo altirilga xarakterga ega bo lishi lozim. Ichki auditorlarning maslahatchilar sifatidagi rolini oshirish talab qilinadi, 56
chunki ular mazkur tarmoq va undagi xo ali yurituvchi sub e tlar faoliyatining o ziga xos xususiyati haqida eng to liq axborotga ega bo ladi. Ichki auditga risk va tizimli yo altirilga tekshiruv usullarini asos qilib olish zarur. Bu shuni anglatadiki, auditor ularni o t azishda xatolar riski eng yuqori bo lga hisobot moddalari yoki hisobga olish sohalari bilan ashg ul bo ladi. Har tomonlama yalpi tekshiruvlar faqat firibgarlik yoki suiste ol holatlari aniqlangan hollardagina amalga oshiriladi. Operatsiyalarni tanlama kuzatish doim ham to liq auditorlik dalillarini taqdim etavermaydi, shuning uchun tahliliy auditorlik dasturlari tobora o proq ahamiyat kasb etishi lozim. Auditorlar shuningdek korxonada ro y berayotgan jarayonlarnigina emas, balki atrof-muhit va u bilan bog liq risklarni ham o rib chiqishlari zarur. Xo ali faoliyati risklari va tarmoqning iqtisodiy sharoitlariga yo altirilga auditorlarning ixtisoslashuv darajasi yuqori bo lishi hamda tekshiruvlarda rahbariyat va mutaxassislarning ishtirok etishini talab qiladi. Shu sababli ichki audit xizmati auditorlik jarayonlari, soliq va buxgalteriya qonunchiligidan xabardor, EHM uchun dasturiy mahsulotlar bo yi ha bilimlarga ega, tarmoq ichidagi iqtisodiy o rsat i hlar i hisob-kitob qilish uslubiyati, xo ali yurituvchi sub e t boshqaruvi masalalari bo yi ha konsalting elementlari bilan ta i la ga mutaxassislardan tarkib topishi lozim. Ichki audit o z maqsadlariga erishishda tashkilot uchun juda katta xarajatlar bilan bog liq bo l asligi, dalillar xo ali yurituvchi sub e t i g moliyaviy holati va haqida fikrni shakllantirish uchun yetarli darajada to pla ishi, hisobga olish jarayonida yaratilgan axborotlar qimmatini oshirishi, sog lo fikrga asoslanishi zarur deb o ylay iz. Xullas, yuqorida ichki auditni
takomillashtirishga doir
keltirilgan takliflarimizning amaliyotga tadbiq etilishi, xo ali yurituvchi sub e t faoliyatida o z vaqtida istiqboli boshqaruv qarorlarini qabul qilinishiga xizmat qiladi.
|
