Toshkent moliya instituti magistratura bo’limi

37
 (%) 
 
 
Talab 
kuchga 
kirish sanasi 
Regulyativ 
kapitalga, (K1) 
I darajali 
kapitalga, (K2) 
I darajali 
asosiy 
kapitalga,(K3) 
Leveraj,
(K4) 
01.01.2017 
12,5 
9,5 
7,5 
6 
01.01.2019 
13 
10 
8 
6 
Regulyativ kapitalning tavakkalchilikni hisobga olgan holdagi aktivlarning 
umumiy summasiga nisbati 12,5foizdan kam bo‘lmasligi kerak. Regulyativ 
kapitalning monandlik koeffitsienti K1 quyidagi tarzda hisoblanadi: 
K1 = RK / TAUS. (1) 
2019-yil 1-yanvardan boshlab banklar tavakkalchilikni hisobga olgan 
holdagi aktivlarning 3,0 foiz miqdoridagi kapitalni konservatsiya qilish buferini 
hisobga olgan holda K1 ning eng kichik darajasini 0,13 (13,0 foiz) miqdorida 
ta’minlashlari shart. 
Kapitalning konservatsiya buferi tavakkalchilikni hisobga olgan holdagi 
aktivlarning 3,0 foiz miqdoridagi qo‘shimcha zaxiradan iborat. Bunday zaxiradan 
maqsad banklar tomonidan moliyaviy va iqtisodiy qiyinchilik davrlarida zararlarni 
qoplash uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan kapital zaxirasining ta’minlanishini 
kafolatlash hisoblanadi. 
Tavakkalchilikni hisobga olgan holdagi aktivlarning umumiy miqdori 
(TAUS) quyidagi tarzda hisoblanadi: 
TAUS = CHegirmalar chiqarilgan tavakkalchilikni hisobga olgan holdagi 
balans va balansdan tashqari aktivlar summasi + Operatsion tavakkalchiliklar 
summasi (OT) + Bozor tavakkalchiliklari summasi (BT); 
37
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2015-yil 13-iyundagi 14/3-son (O‘zbekiston Respublikasi Adliya 
vazirligi tomonidan 2015-yil 6-iyulda 2693-raqam bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan) “Tijorat banklari kapitalining monandligiga 
qo‘yiladigan talablar to‘g‘risidagi Nizomni tasdiqlash haqida”gi qarori//O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami. – 
Toshkent, 2015. - №27 (683). – 360-modda. 

---

43 
OT = (100 / belgilangan K1 ning eng kichik darajasi) X (Bankning oxirgi 
uch yildagi yalpi daromadining o‘rtacha summasi X 15 foiz); 
Yalpi daromad = (foizli daromadlar — foizli xarajatlar) + (foizsiz 
daromadlar — foizsiz xarajatlar). 
Agar yalpi daromad qaysidir yilda nolga teng yoki salbiy ko‘rinishda 
bo‘lganda, o‘rtacha ko‘rsatkichni hisoblashda u maxrajdan va suratdan chiqarib 
tashlanishi lozim. 
BT = (100 / belgilangan K1 ning eng kichik darajasi) X (Ochiq valuta 
pozitsiyalarining jami miqdori X 10 foiz). 
Ochiq valuta pozitsiyalarining umumiy summasini hisoblashda xorijiy 
valutalarning umumiy uzun yoki umumiy qisqa ko‘rsatkichlari yig‘indisining 
mutloq ko‘rsatkichining eng kattasi olinadi. 
I darajali kapitalning monandlik koeffitsienti K2 = I darajali kapital/TAUS 
sifatida aniqlanadi. 
Kapitalning konservatsiya buferi tavakkalchilikni hisobga olgan holdagi 
barcha aktivlarning 3,0 foiz sifatli I darajali kapital bo‘lishini hisobga olgan holda 
K2 koeffitsienti 2017-yilning 1-yanvaridan 0,095 (9,5 foiz) va 2019 -yilning 1-
yanvaridan 0,10 (10,0 foiz) miqdoridan kam bo‘lmasligi lozim. 
I darajali asosiy kapitalning monandlik koeffitsienti K3 = I darajali asosiy 
kapital/TAUS sifatida aniqlanib, uning eng kichik miqdori 0,075 (7,5 foiz)dan kam 
bo‘lmasligi kerak. 
2019-yil 1-yanvardan boshlab K3 ning eng kichik darajasini 0,08 (8,0 foiz) 
miqdoridan kam bo‘lmasligi lozim. 
Kapitalning monandlik darajasi talablari bilan bir qatorda banklar leveraj 
koeffitsientiga rioya etishlari kerak. 
K4 = I darajali kapital / (Umumiy aktivlar + balansdan tashqari moddalar + 
hosilaviy vositalar — I darajali kapitaldan chegirmalar). Leveraj koeffitsientining 
eng kichik darajasi 0,06 (6 foiz)ga teng bo’lishi belgilangan. 
Mazkur nizom talablaridan kelib chiqqan holda har bir ko’rsatkich tahlilini 
ko’rib chiqamiz. 

---

44 
Hozirgi kunda mamlakatimizda tijorat banklari kapitalining yuqori sur'atlar 
bilan o'sish jarayoni kechmoqda. Bunday o'sishga nafaqat davlat ulushi bor banklar, 
balki boshqa tijorat banklarining ham erishayotgani bank biznesi uchun 
mamlakatimizda qulay muhit yaratilganligini ko'rsatadi.