Тошкент молия институти

 
1-БОБ. “ҒАЗНАЧИЛИК” ФАНИНИНГ МАЗМУНИ, ПРЕДМЕТИ ВА 
ВАЗИФАЛАРИ 
 
1.1. “Ғазначилик” фанининг шаклланиши ва ривожланиши 
 
Ўзбекистон Республикасида иқтисодиётни эркинлаштириш ва 
модернизациялаш шароитида давлат молияси тизимида чуқур иқтисодий 
ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Бу ислоҳотлар, қатор вазифалар билан 
биргаликда, давлат молиясини бошқариш самарадорлигини оширишни 
назарда тутади. Бунда давлат молиясини бошқариш шакллари ва 
усулларини такомиллаштириш, фан-техника тараққиёти ютуқлари, 
электрон ҳисоблаш машиналари ва бошқа техник воситалар ёрдамида 
ахборотни жамлаш, қайта ишлаш, узатиш қоидалари ва усулларини 
ўзлаштириш асосида ахборотлаштиришни янада ривожлантириш талаб 
этилади.
Давлат 
молиясини 
бошқаришдаги 
ислоҳотлар 
шароитида 
умумдавлат молия тизимининг бош бўғини – давлат бюджетини 
бошқариш, бюджет жараёнини ташкил этиш тизимидаги ислоҳотлар, 
хусусан бюджет ижросида кассали тизимдан жаҳон амалиётида синалган 
ва ўзининг ижобий натижаларини берган давлат бюджетининг ғазна 
ижросига ўтиш амалга оширилмоқда.
Шу нарса маълумки, Ўзбекистон иқтисодиётига хорижий 
мамлакатлар бозор механизмларини кўр-кўрона, сунъийлик билан тадбиқ 
этиб бўлмайди, чунки жамият аъзолари ўртасида шундай анъанавий 
иерархик муносабатлар тизими шаклланганки, уларни менсимаслик, 
кескин қарорлар қабул қилиш чоғида уларни эътиборга олмаслик турли 
ноҳуш ҳолатларга олиб келиши мумкин. Шу билан бирга, иқтисодиётни 
бошқаришнинг жаҳон амалиётида тан олинган бир қатор механизмларини 
иқтисодий-ижтимоий ривожланиш шароитларимизга тегишли тарзда 
мослаштирган ҳолда қўллаш ва ижобий фойдаланиш мақсадга 
мувофиқдир. Бюджет маблағларидан оқилона ва самарали фойдаланишни 
таъминловчи шундай механизмлардан бири – давлат бюджетининг ғазна 
ижросидир.
Ривожланган мамлакатлар амалиётидаги давлат бюджетининг ғазна 
ижроси тажрибасини Ўзбекистонда жорий этиш ва ривожлантириш, давлат 
молиявий ресурсларини бошқаришнинг ахборотлаштирилган тизимини 
жорий этиш давлат молиясининг ҳолати тўғрисида тезкор ва ишончли 
ахборотлар олиш имконини беради, бу эса давлат молиясини самарали 
бошқаришни таъминлайди. Ана шу ҳолатларнинг мавжудлиги, шунингдек, 
давлат молиясини бошқаришнинг моҳият жиҳатдан янги – бюджетнинг 
ғазна ижроси механизимини жорий этиш шарт-шароитлари, имкониятлари, 

---

8 
афзалликларини, ғазначиликнинг ишлаш механизмларини ўрганишнинг 
зарурлиги мазкур фаннинг келиб чиқишига сабаб бўлди. 
Давлат молиясини бошқаришни ислоҳ қилишнинг асосий 
йўналишларидан бири – мамлакатда давлат бюджети ғазна ижроси 
механизмини жорий қилишдан иборат. “Давлат бюджетининг ғазна 
ижроси тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг ишлаб 
чиқилиши ва қабул қилиниши давлат маблағларини тақсимлаш ва улардан 
фойдаланишни тартибга солишда навбатдаги муҳим қадам бўлди. 
Ғазначиликни 
жорий 
этиш 
бюджетнинг 
даромадлар 
қисмида 
тушумларнинг тўлиқ ва ўз вақтида тушишини ва харажатлар қисмида 
бюджет 
маблағларининг 
мақсадли 
сарфланишининг 
назоратини 
кучайтириш ва пул оқимларини самарали бошқариш имконини берди.