Toshkent moliya va iqtisodiyot kolleji

Importni kreditlash ham tijorat va bank krediti shaklida bo‘ladi. Bu kreditlar ikkiga bo‘linadi:

• 
  Ochiq hisob bo‘yicha kredit (eksportyor yuklangan tovarlarni importyor qarzi sifatida uning hisobiga yozib qo‘yadi, importyor esa kreditni ma’lum bir muddatda to‘lash javobgarligini oladi). Bunda qarzdorlik vaqti-vaqti bilan tugatilib boriladi. Tovar ham, o‘z navbatida, muntazam jo‘natiladi. Bu holatda banklar savdo kontragentlari hisob-kitoblarida vositachi funksiyasini bajaradi.
  
• 
  Veksel – kredit, bunda eksportyor tovarni kreditga sotish bitimini imzolab tratta (o‘tkazma veksel) ni importyorga taqdim etadi. Oxirida tovar hujjatlarini olgan shaxs trattani akseptlaydi, ya’ni veksel summasini ko‘rsatilgan muddatda to‘lash javobgarligini oladi.
  

Import bo‘yicha bank kreditlari quyidagi shakllarda ham bo‘lishi mumkin:

• 
  Akseptli kredit – aksept yoki importyor bankning eksportyor trattasini to‘lash roziligi bilan beriladi. Bunda importyor to‘lov vaqti kelganda bankka qarz summasini ma’lum qiladi, bank uning eksportyor oldidagi javobgarligini yopadi.
  
• 
  Akseptli rambusli kredit – importyorga xizmat qiluvchi xorijiy bank tomonidan kafolatlash sharti bilan bank tomonidan vekselni akseptlash orqali amalga oshiriladi. Bu holda importyor tratta tugashi vaqtida o‘z vositasini trattani akseptlaydigan xorijiy bankka o‘tkazish rambuslash uchun o‘z bankiga olib kelishi kerak. Shundan so‘ng oxirgi shaxs eksportyorga trattani o‘rnatilgan muddatda to‘laydi.
  

8. 
   KREDIT SHARTNOMASINING TUZILISHI VA KREDIT YIG’MAJILDINING SHAKLLANISHI.
   

O‘zbekiston Fuqarolar kodeksining 744-moddasida kredit shartnomasining mohiyati quyidagicha bayon etilgan:
«Kredit shartnomasi bo‘yicha bir taraf – bank yoki boshqa kredit tashkiloti (kredit beruvchi, kreditor) ikkinchi tarafga (kredit oluvchi) shartnomada nazarda tutilgan miqdorda va shartlar asosida pul mablag‘lari (kredit) berish, qarz oluvchi esa olingan pul summasini qaytarish va uning uchun foizlar to‘lash majburiyatini oladi».
Yuridik hujjat sifatida kredit shartnomasi har ikkala tomon o‘rtasidagi munosabatni muvofiqlashtiradi. Unda quyidagilar o‘z aksini topadi:

• 
  tomonlar nomi;
  
• 
  shartnomaning amal qilish muddati;
  
• 
  kredit kelishuvining predmeti va shartlari;
  
• 
  tomonlarning huquqlari va majburiyatlari;
  
• 
  majburiyatlarni bajarishning huquqiy kafolatlari.
  

Bunday huquqiy kafolatlarga quyidagilarni qayd qilish mumkin:

• 
  qarz oluvchining yuridik maqomi (shakli);
  
• 
  kreditni qaytarishni ta’minlovchi usullar (garov, kafolat, homiylik, vasiylik va hokazo);
  
• 
  u yoki bu tomonning o‘z majburiyatlarini bajarishdagi buzg‘unchiligi uchun belgilanadigan sanksiya;
  
• 
  kredit shartnomasini buzilish hollari.